عوامل و زمينه هاي واقعه عاشورا

حادثه ي عظيم عاشورا يکي از مهم ترين تحولات سياسي اجتماعي تاريخ بشريّت و يکي از رويدادهاي بي نظير در تداوم خطّ رسالت پيامبران الهي است که بايد به درستي تجزيه و تحليل گردد؛ بررسي هرچه بهتر نهضت عاشورا بدان گونه که چهره ي واقعي قيام ترسيم گردد، لزوماً ما را به مباحث تاريخي، روان شناسي فرد و جامعه، مطالعات فعل و انفعالات و تحوّلات جامعه بشري، جامعه شناسي و ... مربوط مي سازد. يادآوري تحوّلات سياسي، اجتماعي دوران پس از پيامبر(صلّي الله عليه و آله) همواره درس آموز و عبرت انگيز است و براي جامعه ي امروز بيش از گذشته مورد نياز مي باشد؛ چرا که حوادث روز به روز شکل پيچيده تري به خود مي گيرد که گاه ساختار عوامل پيدايش را بر هم مي زند و حتي سعي بر فراموشي آن دارد. گاهي حادثه ها لحظه اي اتفاق مي افتد و در زمان بسيار کوتاهي اثرات خود را در ابعاد وسيع منتشر مي سازد، امّا برخي پديده هاي مهمّ به گونه اي واقع مي گردند که بايد ريشه ها و علل آن ها را در ده ها سال قبل جست و جو کرد. نهضت عاشورا از کامل ترين نمونه هاي اين گونه حوادث است؛ چرا که حکيمانه نيست اگر کسي تصوّر کند بذر اصلي اين حادثه ي عظيم تنها در مدّت چند روز يا چند ماه از ابتداي زمام داري يزيد کاشته شد و رشد کرد و بارور گرديد، بلکه بايد براي جست و جوي سبب هاي اصلي اين واقعه ي بي نظير و به دست آوردن هدف هاي عالي و مقدّس امام حسين بن علي(عليه السلام) و اطّلاع يافتن از شرايط و موقعيّت خاص اجتماع آن دوره ي اسلامي سال ها به عقب بازگشت و حوادث اجتماعي را در آن سال ها با صبر حوصله ي خاص مورد مطالعه قرار داد.

عاشورا و سقيفه

زمينه هاي اجتماعي واقعه عاشورا

رابطه ارگانيک عاشورا و فتوحات اسلام

گام هاي ارتجاع، از رحلت نبوي تا قيام حسيني

بازتاب تفکر عثماني در حادثه ي کربلا

جامعه شناسي نهضت عاشورا

نقش فشارهاي سياسي، اجتماعي و اقتصادي بني اميه در پيدايش نهضت امام حسين عليه السلام

ريشه قيام امام حسين (ع(

اهداف و انگيزه هاي نهضت عاشورا

هدف اصلي قيام امام حسين(ع) را مي توان در احياي دين خلاصه کرد. اما نهضت امام حسين(ع) پديده اي عميق، چند ماهيتي و چند لايه است که انديشمندان و صاحب نظران اهداف و انگيزه هاي متعددي را در بوجود آمدن آن دخيل مي دانند. در نگاهي دقيق تر مي توان بعضي از آنها را در موارد زير نيز جستجو کرد.

1- بيعت خواهي يزيد و امتناع حضرت از بيعت:

يزيد به والي خود در مدينه نوشت: حسين(ع) و عبدالله بن زبير و عبدالله بن عمر را احضار نموده و از آنها بيعت بگير و اگر بيعت نکردند آنها را گردن بزن و سرشان را براي من به شام بفرست. امام در جواب اين هتاکي، شجاعانه فرمود: هنگامي که امت اسلامي به پيشوائي مثل يزيد گرفتار گردد بايد فاتحه اسلام را خواند و بدين جهت از بيعت با يزيد امتناع ورزيد.

2- امر به معروف و نهي از منکر:

امام حسين (ع) در بيان هدف قيام شان مي فرمايد: منظورم (از اين قيام) امر به معروف و نهي از منکر است.

3- اصلاح امت و مبارزه با فساد:

چنان که خود حضرت فرمود: انگيزه ام از قيام، اصلاح امت جدم رسول خدا(ص) است .

به عبارت ديگر؛ يکي از علل قيام امام حسين(ع) زنده کردن ارزشهاي اسلامي بوده است. ارزش هايي همچون وحدت امت اسلامي، حريت (آزادي و آزادگي)، اخلاق اسلامي و انساني، زنده کردن معارف حق و از بين بردن بدعت ها و... اين هدف آن چنان عالي است که امام مي فرمايد: «مگر نمي بينيد که به حق عمل نمي شود و از باطل جلوگيري نمي گردد. (اگر براي تغيير اين وضعيت) مؤمن مشتاق ديدار پروردگارش باشد (و جان خود را فدا کند) شايسته است.»

4- دعوت کوفيان و تشکيل حکومت:

وظيفه امام اين است که در صورت آماده بودن زمينه، در جامعه اسلامي حکومت حقه اسلامي را تشکيل دهد و بحسب ظاهر چنين زمينه اي آماده بود، چون مردم کوفه با ارسال حدود 12 هزار نامه براي امام (ع) آمادگي خود را براي کمک به امام با لشکر صد هزار نفري اعلان نمودند. معلوم است که اگر امام اجابت نمي فرمود، چه بسا در برابر خدا و امت اسلامي و تاريخ مسئول بوده و مواخذه مي گرديد.

اهداف نهضت عاشورا

نهضت حسيني، نهضتي متشابه و چند مقصدي

موضع حسين (ع) پس از مرگ معاويه

هدف عالي قيام امام حسين(ع)از زبان خود امام (ع)

پنج انگيزه امام حسين عليه السلام از قيام عاشورا/ سخنراني حجت الاسلام دکتر رفيعي

پژوهشي در بعد سياسي حماسه عاشورا

امام حسين عليه السلام و احياي دين

اسلام به عنوان کامل ترين دين داراي برنامه هاي متنوّع زندگي است و در احکام و دستورات خود تغييرات و دگرگوني هايي را پيش بيني کرده است. به همين جهت اهرم هايي را براي پويايي خود در نظر گرفته است، لذا اگر اين تغيير و تحوّلات بيرون از حوزه دين بر آن تحميل گردد، بدعت و تحريف شناخته مي شود. واژه بدعت به معناي نسبت دادن عقايد و ديدگاه هاي جديد به دين است که با مباني قرآن و سنت معصومين(ع) سازگاري ندارد. امام حسين(ع) ظهور بدعت ها و رواج تحريفات را يکي از مهم ترين عوامل آسيب زا در قلمرو امامت مي دانست و معتقد بود که حکومت اموي موجب پديد آمدن بدعت هايي در دين شده است و با تقويت آن ها جامعه مسلمين را به مخاطره انداخته است. زماني که پايه و اساس دين اسلام به دست نبي مکرم اسلام بنيان نهاده شد، بني اميّه مخالفت با آن حضرت و دين نوپاي او را آغاز کردند، اما با مقاومت پيامبر(ص) و يارانش آنان تسليم شدند و به اسلام گرويدند، ولي منتظر فرصتي بودند تا دوباره به جايگاه خود برگردند. اين فرصت با به خلافت رسيدن عثمان فراهم شد. بدعت در دين يکي از حرکت هاي تبليغي امويان بود. از نيمه دوم دوران خلافت خليفه سوم تا پايان دوران حکومت معاويه به تدريج بسياري از اصول و ارزش هاي اسلام تعطيل شد و بدعت هايي در دين پديدار گشت.

آسيب شناسي دين از ديدگاه امام حسين(ع)

امام حسين عليه السلام و احياي دين

امر به معروف و نهي از منکر در نهضت امام حسين عليه السلام

در فرهنگ عاشورا ، حاکميت ظلم يزيدي بزرگترين منکر اجتماعي است و مبارزه براي حاکم ساختن حق و قطع سلطه ستم ، معروفي عظيم است . امر به معروف و نهي از منکر ، از مهمترين فلسفه هاي حماسه خونين کربلاست . سيدالشهداء در وصيتي که نوشته و به برادرش محمد حنفيه مي سپارد ، مي فرمايد : «اِني ما خَرَجْتُ اَشِرا وَ لا بَطِرا وَ لا مُفسِدا وَ لاظالِما، إنما خَرَجتُ لِطَلَبِ الاصلاحِ في اُمةِ جَدي، اُريدُ أن آمُرَ بِالمَعرُوفِ وَ اَنهي عَنِ المُنکرِ وَ اَسيرَ بِسيرَةِ جَدي وَ اَبي عَلِيبنِ اَبي طالِب» اين به وضوح، نقش امر به معروف و نهي از منکر را در حرکت عاشورايي به عنوان يک هدف و انگيزه امام نشان مي دهد. در زيارتنامه آن حضرت هم اين موضوع مطرح است: «اَشهَدُ اَنک قَد اَقَمْتَ الصلاةَ وَ آتَيتَ الزکاةَ وَ اَمَرتَ بِالمَعرُوفِ وَ نَهَيتَ عَنِ المُنکرِ وَ جاهَدتَ في سَبيلِ اللهِ حَتي اَتاک اليقين».

اين تعبيرات، نشان دهنده عمق اين فريضه ديني است که در متن جهاد خونين هم جلوه گر مي شود و دامنه امر به معروف و نهي از منکر، از واجبات و محرمات جزئي و فرعي و فردي، حتي به قيام براي اقامه قسط و سرنگوني حکومت باطل و تغيير نظام فاسد اجتماعي هم گسترش مي يابد.

امام حسين عليه السلام و امر به معروف ميداني

امر به معروف و نهي از منکر در نهضت امام حسين (ع)

امر به معروف و نهي از منکر در سيره، سخن و قيام امام حسين(ع)

عاشورا و امر به معروف

اصلاح جامعه بالنده ترين يادگار امام حسين (ع)

جا