عيد چيست؟

"عيد" در لغت از ماده "عود" به معني بازگشت است، لذا روزهايي را که مشکلات قوم و جمعيتي برطرف مي شود و به پيروزي ها و راحتي هاي نخستين باز مي گردند، عيد مي نامند. مانند عيد فطر و قربان به مناسبت اين که در پرتو اطاعت يک ماهه رمضان يا انجام فريضه بزرگ حج، صفا و پاکي فطري نخستين به روح و جان ، باز مي گردد، و آلودگي هايي که بر خلاف فطرت است ، از ميان مي رود.

فلسفه اعياد اسلامي

چهارعيد در اسلام به طور رسمى وجود دارد که عبارت‏ اند از: عيد قربان، عيد غدير، عيد جمعه و عيد فطر. عيد قربان جشن ايثار و فداکارى است، و مسلمان در اين رابطه به خويشتن بازمي ‏گردد که آيا به باطن و ماهيت چنين عيدى ‏رسيده است ‏يا نه. آن گونه که ابراهيم خليل (ع) قهرمان توحيد شد، و حسين بن‏ على عليه السلام آن را درکربلا تکميل کرد. عيد غدير جشن ولايت و امامت است و انسان مسلمان‏ با ژرف ‏انديشى به خويشتن مي نگرد که آيا انتخاب او در مسئله بسيار مهم رهبرى، صحيح بوده است‏ يا نه؟ که در بينش اسلام ناب، مسئله بسيارعميقى است، و از ارکان‏ زيربنايى نظام اسلام است، که اگر او نباشد هيچ يک ازمفاهيم اسلام، ارزش و اصالت ‏خود را نمي توانند نشان دهند. عيد جمعه بازگشت ‏به خويشتن است که نقش اساسى در پيشبرد اهداف، و وصول به مقصود دارد، و به راستى که برقرارى اتحاد و يک ‏رنگى وهمدلى مسلمانان، وسيعترين و ژرف ‏ترين برکات را براى آنها به ارمغان خواهد آورد.

ولى آيا مي ‏دانيد که اگر عيد فطرت و خودسازى نباشد، عيدهاى ديگر تکميل نخواهد شد. اگر چنين عيدى درزندگى انسان تحقق يابد همه روز، روزعيد است؛ چنان‏ که ‏اميرمومنان على(ع) فرمود: «انما هوعيد لمن قبل الله صيامه و شکر قيامه، و کل ‏يوم لا يعصى الله فيه فهو عيد؛(1) امروزتنها عيد کسانى است که روزه آنها در پيشگاه ‏خدا پذيرفته شود، و عبادت‏هاى شبانه آنها مورد پذيرش خداوند شده باشد، و هر روزى ‏که گناه نکنى روزعيد تو است.»حضرت على(ع) اين سخن را از سرچشمه وحى گرفته‏ بود، چرا که وقتى خطبه رسول خدا(ص) را درمسجد پيرامون فضايل ماه رمضان شنيد، از آن حضرت پرسيد: «بهترين کار در ماه رمضان چيست؟» پيامبر(ص) پاسخ داد: «الورع عن محارم الله عزوجل؛ (2) ورع و پرهيزکارى ازآن چه خداوند حرام نموده است ‏مي ‏باشد؛ يعنى همان خودسازى و بازگشت ‏به فطرت پاک توحيدى‏

روز بازگشت‏ به فطرت

در فرهنگ اسلامى اولين روز ماه شوال به عنوان عيد فطر و جشن بازگشت ‏به فطرت معين شده است، زيرا مسلمانان روزه‏دار در طول ماه رمضان با ارتباط هاى پى در پى با خداوند متعال و استغفار از گناهان به تصفيه روح و جان خويش همت گماشته و از تمام آلودگي هاى ظاهرى و باطنى که بر خلاف فطرت آنهاست، خود را پاک نموده و به فطرت واقعى خود برمي ‏گردند . اميرمؤمنان على عليه السلام نيز از همين زاويه به عيد فطر مى‏نگرد و با اشاره به روز عيد مي فرمايد: «انما هو عيد لمن قبل الله صيامه وشکر قيامه وکل يوم لا يعصى الله فهو عيد (1)؛ اين عيد کسى است که خدا روزه‏اش را پذيرفته و نماز او را ستوده است و هر روز که خدا نافرمانى نشود، آن روز عيد است.

آري روز ترک گناه و فاصله گرفتن از زشتيها و پليدي ‏ها و روز غلبه بر شياطين، روز عيد است. عيد فطر روز بازگشت ‏به فطرت است، اين معنا را مي توان از لغت «عيد فطر» هم فهميد، چرا که «عيد» به معناى بازگشت و «فطر» به معناى «فطرت و طبيعت‏» است .

مسلمانان در اين روز در اثر يک ماه ضيافت و مهمانى خداوند به صفاى باطن دست‏ يافته و در حقيقت، شخصيت واقعى خويش را بازيافته‏اند. آرى، فطرت پاک انسان در طول سال در اثر غبارهاى جهل و نادانى و غفلت ‏به انواع گناهان و معصيت‏ ها مبتلا شده و از حقيقت ‏خود دور مي ‏شود و در نتيجه دچار خود فراموشى و خدا فراموشى مي ‏گردد . اما با فرا رسيدن ماه مبارک رمضان، انسان مسلمان در پرتو فضاى معنوى آن ماه و تلاش‏هاى خويش به يک زندگى نوين دست مي ‏يابد، که مي ‏توان آن را «بازگشت ‏به خويشتن‏» ناميد.

در روز عيد فطر گويى يک مسلمان از نو متولد مي ‏شود، چرا که طبق گفتار اميرمؤمنان علي عليه السلام، روزه ‏داران در شب عيد فطر از تمام آلودگي ‏ها و پليدي ‏ها پاک شده ‏اند و کمترين پاداش خود را که پاکى و پاکيزگى است دريافت نموده‏اند. آن حضرت چنين مي ‏فرمايد: « واعلموا عبادالله! ان ادنى ما للصائمين والصائمات ان يناديهم ملک فى آخر يوم من شهر رمضان: ابشروا عباد الله! فقد غفر لکم ما سلف من ذنوبکم فانظروا کيف تکونون فيما تستانفون (2)؛ اى بندگان خدا! بدانيد که کوچکترين چيزى که براى مردان و زنان روزه‏دار است، اين است که فرشته‏اى در روز آخر ما مبارک رمضان به آنها ندا مي ‏دهد: اى بندگان خدا! بشارتتان باد که [خداوند متعال ] تمام گناهان گذشته شما را آمرزيد، پس بنگريد که بعد از اين چگونه عمل خواهيد کرد.

شيخ مفيد مىي نويسد: اين که روز اول ماه شوال عيد اهل ايمان قرار داده شده است، به خاطر اين است که آنان براى قبولى اعمالشان در ماه رمضان خوشحالند و از اين که خداوند متعال گناهانشان را بخشيده و بر عيب‏هاى آنان پرده کشيده و مژده و بشارت از طرف خداوند رسيده است که ثواب‏هاى بسيارى براى روزه ‏داران عطا خواهد کرد و از اين که مؤمنين در اثر تلاش‏هاى شب و روز ماه مبارک رمضان چند مرحله به قرب الهى نزديک شده‏اند، حالت ‏سرور و نشاط دارند.در اين روز غسل معين شده و اين علامت پاکى از گناهان مي ‏باشد، عطر زدن و بوى خوش استعمال کردن و لباس زيبا و تميز پوشيدن و به صحرا رفتن و زير آسمان نماز خواندن همه‏ اش علامت‏ شادى و سرور و از روى حکمت مى‏باشد.

تعظيم شعائر اسلامى