نشست تحلیلی در دانشگاه علوم پزشکی ایران با موضوع دالان جنوبی قفقاز؛ پیشینه تاریخی و چشم انداز فرارو با حضور دکتر حسین احمدی، استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل و کارشناس قفقاز برگزار شد. این نشست با حضور جمعی از اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران برگزار و دکتر احمدی ضمن تحلیل ژئوپلتیک منطقه قفقاز جنوبی، به بررسی تأثیرات پروژه دالان ارتباطی جنوب ارمنستان بر امنیت ملی ایران در محورهای زیر پرداخت. پروژه دالان ارتباطی جنوب قفقاز و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران دکتر احمدی درباره پروژه دالان ارتباطی از جنوب ارمنستان گفت: عرض خطوط مواصلاتی حداکثر 100 متر است. خطوط مواصلاتی، یا ریلی است یا جاده‌ای است که از دیگر باز هم وجود داشته‌اند. مثلاً در همین منطقه ریل راه‌آهن شوروی را از نخجوان به جمهوری آذربایجان داشتیم که ایران با آن مخالفتی ندارد. اما، عرض دالان حداقل پنج تا شش کیلومتر است. آن موقعی که ما با این دالان مخالفت می‌کردیم، و برخی از آقایان هم می‌گفتند که خطری ایران را تهدید نمی‌کند و جاده است!، این را در نظر نمی‌گرفتند که عرض آن دو هزار بار بزرگتر از جاده مواصلاتی ایران به ارمنستان است. فرق این کاملاً معلوم است. مثل این است که یک جاده مال رو وارد یک شاهراه بین‌المللی بشود! وی افزود: طرح ایجاد دالان ارتباطی از جنوب ارمنستان، نه فقط یک پروژه زیرساختی، بلکه ابزاری برای تجدید آرایش ژئوپلتیک منطقه است. اگر این دالان عملی شود، ایران در تعامل با اروپا وابسته به ترکیه یا جمهوری آذربایجان خواهد شد که تعادل راهبردی منطقه را به ضرر تهران تغییر می‌دهد. اهمیت ژئوپلتیک استان سیونیک ارمنستان و ادعای نام‌گذاری آن به زنگزور دکتر احمدی در بخش دیگری از سخنان خود به استان سیونیک ارمنستان اشاره کرد و گفت: سیونیک استانی است که یک ششم خاک ارمنستان را تشکیل می‌دهد؛ کمی بیشتر از یک ششم از 29 هزار کیلومتر مربع. جمعیتش هم کمتر از 150 هزار نفر است. وی درباره ادعای نام‌گذاری این منطقه به زنگزور توضیح داد استفاده از نام زنگزور برای استان سیونیک ارمنستان را مغرضانه و غیرعلمی و پیگیری‌کننده اهداف توسعه‌طلبی و ادعای ارضی جمهوری آذربایجان دانست و گفت: زنگزور منطقه‌ای در خاک جمهوری آذربایجان و در مجاورت شرقی استان سیونیک ارمنستان است. به هیچ وجه نمی‌توان نام یک منطقه از کشوری به منطقه‌ای از کشوری دیگر تسری داده شود. اگر اینطور بشود، سنگ روی سنگ بند نخواهد شد. وی افزود: در نتیجه، استفاده از نام زنگزور برای بخشی از خاک ارمنستان غیرعلمی و غیرمستند است. زیرا، منطقه واقع در شرق سیونیک زنگزور و منطقه واقع در قسمت غرب سیونیک نخجوان نامیده می‌شود. این قسمت وسط یعنی استان سیونیک ارمنستان نیز از دیر باز نام‌های متفاوت و مترادف همین سیونیک را داشته است. در نتیجه، تعمیم دادن نام زنگزور به این منطقه یک خطای علمی است و گرچه تأمین‌کننده منافع جمهوری آذربایجان است، ولی ما نباید در ایران از این نام جعلی استفاده کنیم. بجای آن، ما بهتر است مثلاً بگوییم کریدور جنوبی قفقاز! یا از همین نام سیونیک استفاده کنیم. سنخیت با نئوسلفی‌ها و انتقال نیروهای افراطی به قفقاز دکتر احمدی در ابتدا به موضوع سنخیت با نئوسلفی‌ها اشاره کرد و اظهار داشت: ما هیچ نوع سنخیتی با نئوسلفی‌ها نداریم. هفت ماه قبل از جنگ 2020 قراباغ، شنود بی‌سیم‌ها در سوریه نشان می‌داد که نئوسلفی‌ها را به جمهوری آذربایجان منتقل می‌کنند. پنج ماه قبل از جنگ هم این موضوع در سخنرانی‌ها و جلسات خصوصی و رسمی مطرح شد. وی افزود: سه هزار و هفتصد خانوار یعنی 3700 نفر با خانواده‌هایشان به منطقه زنگیلان آذربایجان منتقل شدند. گروه یاشما یا 052 که یک گروه ویژه در جمهوری آذربایجان است و زیر نظر ترکیه دوره دیده است، این افراد را آموزش داد و بعداً تعداد این گروه به پنج هزار نفر رسید. وی همچنین تأکید کرد: بعداً چون بحث ورود قوای خارجی و سلفی مطرح شد، در جمهوری آذربایجان به این افراد تابعیت این کشور را دادند و لباس ارتش جمهوری آذربایجان را پوشیدند. توجه داشته باشیم که هر کسی واقعاً آذربایجانی باشد، نمی‌تواند سر سرباز ارمنی را ببرد، ولی این فرد نئوسلفی غیر از انگیزه مادی‌ انگیزه معنوی نیز دارد.

دکتر احمدی در پایان تحلیل خود از وضعیت سیاسی قفقاز جنوبی به تمایز میان کشورهای بازیگر و میدان بازی در قفقاز جنوبی اشاره کرد و گفت: کشورهایی مانند ارمنستان و جمهوری آذربایجان به‌دلیل نداشتن مؤلفه‌های قدرت، میدان بازی هستند، نه بازیگر. به‌عبارتی دیگر، دیگران در آن‌ها تصمیم می‌گیرند، حضور شرکت‌هایی نظیر بریتیش پترولیوم انگلیس و پیشرفت تجارت امارات با ارمنستان نمونه‌هایی از نفوذ قدرت‌های خارجی در منطقه‌اند، از طرف دیگر هدف آمریکا و ناتو نیز کنترل رفتارهای ایران، چین و روسیه است بعنوان مثال از نظر ژئوپلیتیک تخلیه قدرت ایران با انسداد این دالان و انضمام استانهای شمال غربی است.

���� پیام‌های کلیدی این نشست • قفقاز جنوبی به‌عنوان منطقه‌ای مرزی با سابقه ژئوپلتیک چندلایه، یکی از نقاط حساس در تأمین امنیت ملی ایران است. • تجربه امنیتی ایران در سوریه نشان داد که مداخله پیش‌دستانه در قلمروهای فرامرزی هزینه‌ انسانی کمتری نسبت به نبرد مستقیم در مرزهای سیاسی دارد (2هزار شهید در ده سال در مقابل 1200 شهید در فقط 12 روز در جنگ اخیر). • قطع راه‌های ارتباطی ایران با اروپا از مسیر ارمنستان و گرجستان، تهدیدی مستقیم بر موقعیت ژئوپلتیک و ظرفیت اقتصادی کشور محسوب می‌شود. • استفاده از نام‌های جعلی برای مناطق جغرافیایی، علاوه بر ایجاد سوءتفاهم، می‌تواند اهداف گسترده‌تری در توسعه‌طلبی و ادعاهای ارضی داشته باشد.