#پادکست 29
#رمضان_شناسی
« السلام علیک »
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست28
✅امت برتر
امام سجاد علیه السلام در دعای وداع با ماه رمضان میفرماید:
ثمّ آثرْتنا به على سائر الْأمم و اصْطفیْتنا بفضْله دون أهْل الْملل (دعای ۴۵ صحیفه سجادیه)
ما را به سبب آن، بر دیگر امّت‌ها برتری دادی و در پرتو فضلش ما را از میان همۀ ملّت‌ها برگزیدی؛
یعنی این ماه با احکام و آدابش، با واجبات و مستحباتش، با ظرفیتها و قابلیتهایی که دارد، با امتیازات منحصربفردی که دارد، برای امت اسلامی و جهان اسلام در برابر تمام ملل دنیا یک برتری و برگزیدگی خاصی ایجاد میکند.
شما به امروز دنیا نگاه کنید. حتی دولت‌های ضد اسلامی دنیا که برای اسلام هراسی بودجه اختصاص می‌دهند و میلیونها مسلمان را نابود کردند، وقتی ماه رمضان می‌رسد کاملا مزورانه و ریاکارانه برای مسلمانان کشورشان مراسم افطاری برگزار میکنند. چرا؟ چون میخواهند اعلام کنند که ما با این فرهنگ مشکلی نداریم. چون می‌بینند که فرهنگ رمضانی روز به روز در دنیا در حال گسترش است.
حالا سوال این است که چرا رمضان به عنوان عنصر برتری و برگزیدگی امت اسلامی معرفی شده؟
از نظر من دلیل این است که چون بسته فرهنگی رمضان، میتواند جامع‌ترین و کاربردی‌ترین آیین را به دنیا نشان بدهد؛ چون رمضان میتواند نشان بدهد که معنویت و دیانت، موضوع همگانی و عمومی جامعه است؛ نه موضوع شخصی و جزئی جامعه. چون رمضان به دنیا نشان میدهد که روزه داران می‌توانند نوع دوستی و مهربانی را با دیگران، در جامعه گسترش بدهند. چون رمضان ثابت میکند که دینداری عامل انزوا نیست بلکه عامل اجتماعی شدن انسانها در بستر رشد معنوی است. چون رمضان به دنیا می‌فهماند که جامعه سازی مومنانه چقدر میتواند زیبا باشد؛ البته مشروط بر اینکه مسلمانان به این ماه تک بعدی نگاه نکنند و همه زوایای این فرهنگ را بفهمند و به کار ببندند...
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست27
✅از آزمون خدا تا خودآزمایی
میدانیم امیرالمومنین در بیان یکی از کارکردهای روزه فرمود:
فرض اللّه ··· الصّیام ابتلاءً لإخلاص الخلق
(نهج‌البلاغه حکمت ۲۵۲)
خدا روزه را برای ابتلاء و آزمون اخلاص شما واجب کرده، یعنی خدا ما را آزمایش میکند و از ما آزمون رمضانی میگیرد که چقدر خالص شدیم و چقدر مخلصانه روزه میگیریم و این آزمون، روزه است. چون روزه نمود بدنی و رفتاری خاصی مثل نماز ندارد و فقط امساک است و شما همزمان که مثل بقیه در جامعه حضور داری، کار میکنی، درس میخوانی، روزه هم هستی.
حالا این آزمون خدا و خدا آزمایی از ما، میتواند برای ما یک خودآزمایی هم باشد که ما خودمان، خودمان را بسنجیم که چقدر اخلاصمون نسبت به قبل رمضان بیشتر شده یا اینکه تغییری نکرده یا حتی کمتر شده.
یک راهکار این است که ببینیم در کنار کارهای مثبت علنی جلوی چشم دیگران، چقدر کارهای مثبت پنهانی داریم. ببینید قرآن میفرماید:
الّذین ینفقون أمْوالهم باللّیْل والنّهار سرًّا وعلانیةً (بقره ۲۷۴)
کسانى که اموال خود را، شب یا روز، پنهان یا آشکار، انفاق مى کنند... انفاق علنی روزانه فرهنگ سازی میکند و انفاق مخفیانه شبانه، شائبه ریا و دیده شدن و تظاهر ندارد و به بزرگ شدن روح کمک میکند و از وجود ما شرک زدایی میکند. به قول شهید سلیمانی عزیز: ما باید به این بلوغ برسیم که نباید دیده بشویم؛ آن کسی که باید ببیند، می‌بیند.
حالا این اخلاص برای جامعه امروز و دنیای ما چه کارکردی دارد؟ آیا کارکرد اخلاص فقط اخروی است؟ خیر
اخلاصی که در رمضان ایجاد میشود اولا باعث میشود که افراد جامعه، دنبال کارهای نمایشی و عوام فریبانه نباشند و به صورت واقعی نقش مثبت داشته باشند. پس وقتی رفتارهای تصنعی و تظاهری را دیدیم میفهمیم که این آدم اخلاص ندارد...
ثانیا اخلاص توقع زدایی میکند. یعنی آدمی که مخلصانه خدمتی را انجام داد، دیگر دنبال جلب منفعت و جبران و امتیازگیری از دیگران نیست. چون انسان مخلص، طرف قراردادش خداست نه خلق خدا... پس اخلاص شما قبل از اثر اخروی اثر دنیوی بر جامعه هم دارد...
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست26
✅فرهنگ میانه‌روی
فرهنگ اسلامی فرهنگ اعتدال گرایی و میانه روی است. اما نه میانه روی در ادبیاتی که رسانه های معاند در برابرش تندروی تعریف میکنند. بلکه این فرهنگ میانه روی را در پیروی کامل از آموزه های قرآن و اهل بیت تعریف میکند. یعنی شما اگر صد در صد همسو با دین حرکت کردید، میانه رو هستید. اما اگر چیزی را علاوه بر دین بر خودتان واجب کردید یا بیجا چیزی را بر خودتان تحریم کردید، دچار افراط و تفریط میشوید و میانه رو نیستید.
شما همین موضوع را در فرهنگ رمضان هم میتوانید رصد کنید. خیلی از ما در تصور ناقص خودمان فکر میکنیم که ماه رمضان ماه نخوردن است. چون حکم روزه واجب هست. در حالی که در همین ماه رمضان در کنار حکم وجوب روزه و نخوردن، چند امر به خوردن هم هست. به شما گفتند روزه بگیر و در طول روز نخور؛ اما در کنارش گفتند سحری بخور... بی سحری روزه نگیر، افطاری بخور
حتی جالبه نقلی از پیامبر (ص) داریم که:
لا تزال أمّتی بخیْرٍ ما عجّلوا الْإفْطار وأخّروا السّحور (مسند احمد ج35 ص241)
خیر امت در این است که افطاری را تا میتوانید زود بخورید و سحری را تا میتوانید دیرتر بخورید... پس دو تا بخور بخور هم در رمضان داریم. البته اینها به صورت ترجیحی و مستحب مطرح میشود.
اما الزام به خوردن و روزه نگرفتن هم در مورد مسافر و بیمار هست.
در فرهنگ اعتدال گرای اسلامی، بیماری که روزه برایش ضرر دارد، اگر روزه گرفت، یا مسافر اگر روزه گرفت، یا خانمی که در دوران ضعف عادت ماهیانه هست اگر روزه گرفت روزه همه شون باطل است و باید یک زمان دیگری قضا کنند. یعنی این فرهنگ اجازه زیاده روی در عمل به شریعت به کسی نمیدهد. یعنی اینجا وجوب خودساخته و تحریم خودساخته مردود است.
بنابراین همان طور که اباحی گری و دین گریزی در این فرهنگ راه ندارد، دینداری من درآوردی و تکلف بیجا درست کردن برای خود هم جایی ندارد.
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست25
✅امامت علم
فرهنگ اسلامی، یک آیین کاملا علم محور و دانش بنیان است. یعنی در این فرهنگ دینی، علم و دانایی محوریت دارد و به عنوان ملاک و معیار شناخته میشود؛ تا حدی که جایگاه «امامت» پیدا میکند. یعنی ما همسو با امامان دوازده گانه شخصیتی، امامی هم در بعد محتوایی داریم.
ببینید رسول خدا (ص) چقدر زیبا فرمود: الْعلْم إمام الْعقْل (تحف العقول ص 28) یعنی در دین ما، عقل هر انسان باید به امامت علم تعقل کند و عقلانیت خدادادی شما، با راهبری دانایی اکتسابی شما پیش میرود. این میشود عقلانیت تخصص گرا.
البته این امامت فقط بعد عقلی و فکری ندارد و بعد رفتاری و برونی هم دارد. لذا همان حضرت در جای دیگر فرمود: الْعلْم إمام الْعمل (خصال ج 2، ص 523) یعنی کنشگری انسان هم در تمام عرصه های زندگی باید به علم اقتدا کند و رفتارهای انسان، مبتنی بر علم شخصی خودش یا علم متخصص پیش برود.
حالا این موضوع آنقدر وسیع است که فرهنگ رمضانی و حتی احکام شرعی ماه رمضان را هم پوشش میدهد. ببینید شما در ماه رمضان در این که روزه بر شما ضرری ندارد و واجب است یا این که روزه بر شما ضرر دارد و حرام است، ملاک علم است. یعنی علم تعیین میکند که حکم شرعی، وجوب باشد یا حکم شرعی حرمت باشد. حالا چه علم شخصی شما چه علمی که پزشک متخصص به شما اعلام کند.
این یعنی شریعت دانش بنیان. این یعنی فروع دین و مناسک شرعی هم به امامت علم، تنظیم میشوند.
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست24
✅شفاعت محبت
ما میدانیم طبق فرهنگ اسلامی، اهل بیت شفاعت میکنند؛ شهدا و علما مقام شفاعت دارند؛ قرآن شفیع است. اما علاوه بر اینها، امام سجاد علیه السلام در دعای ابوحمزه از یک شفیع مهم دیگری هم پرده برداری میکنند:
حبّى لک شفیعى إلیْک
عشق و محبت من به تو، شفیع من است به درگاه تو... یعنی گوهری به نام محبت خدا مثل گوهر محبت به اهل بیت و بلکه بالاتر از آن در وجود ما هست که به تصریح امام، نقش شفیع را ایفا میکند. حالا چگونه؟
ببینید خداوند عادل است و خدای عادل انسانی که محب خودش هست را با انسانی که محبت الله ندارد را یکجا و یکسان قرار نمیدهد. پس محب واقعی خودش را همراه دوزخیان نمیکند... پس این سرمایه محبت خدا، نجات‌دهنده است. دقیقا به همین جهت در فرازی دیگر این گونه با خدا عشق بازی میکند:
إن أدْخلْتنی النّار أعْلمْت أهْلها انّی احبّک
اگر مرا وارد دوزخ کنی به اهل دوزخ خواهم گفت که من تو را دوست دارم... یعنی مگر میشود تو محب خودت را کنار دوزخیان قرار بدهی...
پس باید از این محبت مراقبت کرد و آن را پرورش داد. یکی از راههای پرورش محبت الله در قلب ما این است که از خودش بخواهیم... همان گونه که برخی علما توصیه می‌کردند این دعا را در نماز بخوانید:
اللّهمّ ارْزقْنی حبّک و حبّ ما تحبّه و حبّ من یحبّک و العمل الّذی ْ یبلّغنی الی حبّک و اجْعل حبّک احبّ الاشیاء الیّ
چقدر دلبرانه و عاشقانه است... خدایا محبتت را روزی‌ام کن و محبت آنچه تو دوست داری و محبت آنکسی که تو را دوست دارد و عملی که مرا به محبت تو می‌رساند و محبت خودت را محبوب‌ترین چیز نزد من قرار بده... این محبت با این اوصاف هم کارکرد عاطفی و دلی دارد، هم کارکرد رفتاری و اخلاقی دارد و هم کارکرد ارتباطی و اجتماعی دارد.
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست23
✅فرهنگ بیداری
این که شب قدر گفتن بیدار بمانید و احیا بگیرید، این یک نکته معنوی دارد و یک نکته فرهنگی دارد. نکته معنوی روشن همان موضوعی است که در مورد زمان بین الطلوعین هم گفتند خواب نباشید. یعنی در عالم ملکوت برای این زمان خاص، یک قدر و اندازه‌ای تعریف شده که انسان خواب، نمی‌تواند آن را به دست بیاورد و باید بیدار باشد؛ حالا فارغ از اینکه عبادت هم بکند یا نکند. پس صرف خواب نبودن، یک خاصیت معنوی در این بازه زمانی دارد؛ چه زمان بین الطلوعین هر روز که زمان نزول رزق است و چه لیلة القدر هر سال که زمان نزول وحی و تعیین مقدرات است...
اما نکته فرهنگی مهم این است که جامعه‌ای پیشرفت و ترقی میکند که در مقاطع زمانی خاص و مهم، بیدار باشد و خودش را در معرض رویدادهای مهم قرار بدهد...
روایتی از رسول خدا (ص) دو گونه گزارش شده که در یک نقلش این طور آمده:
إنّ لربّکم فی أیّام دهرکم نفحاتٍ، فتعرّضوا له لعلّه أن یصیبکم نفحةٌ منها فلا تشقون بعدها أبدا (کنز العمال: ۲۱۳۲۴)
پروردگار شما در طول عمرتان نسیم هایى مى وزد ، پس خود را در معرض آنها قرار دهید، باشد که نسیمى از آن نفحات به شما بوزد و از آن پس هرگز به شقاوت نیفتید. به این کلمه شقاوت خیلی دقت کنید. یعنی این یک امتیاز اضافه نیست، یک رویداد تعیین‌کننده است...
حالا این نفحات دهر رو شما میتوانید انفرادی در نظر بگیرید و میتوانید اجتماعی در نظر بگیرید، همچنان که تمام ضمائر حدیث هم ضمیر جمع است.
این یعنی پیام روشن فرصت یابی و موقعیت شناسی برای یک جامعه. آن هم موقعیتهایی که سعادت و شقاوت جامعه وابسته به آنهاست.
یعنی برای جامعه یک سری مقاطع حساس زمانی وجود دارد که اگر سیاستگذاران و برنامه‌ریزان جامعه، نتوانند آن زمانها را درست مدیریت کنند و فرصت سوزی کنند، ممکن است یک ملت را به بدبختی بکشانند.
پس ما به اراده خودمان، یک بیداری فردی معنوی داریم و یک بیداری جمعی فرهنگی و مدیریتی که هر روی اینها در سعادت فرد و جامعه نقش دارند...
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست22
✅ روزه‌دار مستجاب الدعوة
ما مرتب میگیم روزه‌دار باید اعضای بدنش روزه باشد؛ زبان و گوش و چشمش روزه باشد؛ قلبش روزه‌دار باشد؛ نیتش خالص باشد...
خب سوال این است که فارغ از اجر اخروی، همه این باشدها و بایدها، روزه‌دار واقعی را در همین دنیا به کجا می‌رساند؟ یعنی انجام این وظایف، برای من چه آورده و ثمره‌ای دارد؟
امام کاظم علیه السلام فرمود:
دعْـوة الصّـائـم تسْتجاب عنْد افْطاره (بحار الانوار: ج۹۰ ص۳۶۰)
روزه‌دار اگر روزه‌دار باشد، مصداق واقعی صائم باشد، همین وقت افطار دعای مستجاب دارد.
شما در فرایند روزه‌داری ماه رمضان، یک هفته دو هفته سه هفته، زنگار از دل زدودی، عادات بد را ترک کردی، این میتواند تو را تا مقام عظیم مستجاب الدعوة بودن برساند که کم مقامی نیست، مقام اولیای خدا است...
آنوقت انسان مستجاب الدعوة دو ویژگی پیدا میکند:
اولا هرچه بخواهد مستجاب است یعنی جواب میگیرد؛ البته نوع جوابی که خدا میدهد چیست، به خدا مربوط است اما وقتی شب قدر از خدا چیزی خواست، او میداند که باب استجابت برایش مسدود نیست و این برای انسان، امیدآور و نشاط آور و صد یأس است.
ثانیاً روزه‌دار مستجاب الدعوة، چون روحش بزرگ شده، خواسته‌ها و دغدغه‌های بزرگی هم دارد. او اینجا خودبینی ندارد، جهان‌بین شده و این بر دعاهای او هم اثر دارد... اینجا میبینید او شب قدر اشک میریزد و زار میزند و ضجه میزند، تا خدا معضلات و مصائب جهان اسلام را حل کند؛ البته که خواسته‌های شخصی خودش را هم در کنار این از خدا میخواهد... پس آن الجار ثم الدار که حضرت زهرا درباره اولویت بندی دعا فرمود، میتواند همسایه محلی و شهری و محیطی باشد، یا میتواند جار بین‌المللی و ایمانی و انسانی باشد...
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست21
✅طبیعت و معنویت
ویژگی مهم فرهنگ اسلامی در کل و فرهنگ رمضانی به صورت خاص این است که ماده و معنا را پیوند میزند. یعنی نه فقط معناگرا است و نه فقط مادی‌گرا است.
بخش مهمی از این پیوند، در پیوستگی طبیعت با معنویت است. یعنی هر کدام از عناصر طبیعی و محیطی در پیرامون شما، حامل یک پیام معرفتی و شناختی هستند. یعنی طبیعت مستقل نیست. وابسته است به مبدأ و معاد...
شما ببینید این دعای جوشن کبیر که شب‌های قدر خواندید و می‌خوانید، چقدر زیبا با ابزار نگاه و چشم، از همین طبیعت و فضای سبز به ما درس خداشناسی میدهد...
یا ربّ الْحبوب و الثّمار
یا ربّ الْأ نْهار و الْأشْجار
یا ربّ الصّحاری و الْقفار
یا ربّ الْبراری و الْبحار
ای پروردگار دانه ها و میوه ها
ای پروردگار نهرها و درختها
ای پروردگار دشت ها و بیشه ها
ای پروردگار خشکی ها و دریاها
یعنی در این فرهنگ، طبیعت‌گردی مومن، معرفت افزایی میکند... حالا از اینها به برهان نظم و برهان علیت برسد یا نه، در هر حال او با نگاه به خلایق نباتی و گیاهی خدا، خداشناس‌تر و بامعرفت‌تر میشود.
این دقیقا نقطه مقابل فرهنگی است که به تعبیر برخی علما، میخواهد قیچی بردارد و هو الاول و هو الآخر را قیچی کند تا انسان اولا مبدأ طبیعت را نبیند و خالق را منکر شود و ثانیا غایت و هدف طبیعت را نبیند و جهان آفرینش را پوچ ببیند...
پس این نیایش‌ها و ادعیه، فرهنگ و بینشی می‌سازند که این دو سم را از ذهن انسان مدرن پالایش کنند و انسانی تربیت کنند که در عین اینکه متخصص است و در تمام عناصر طبیعت و جهان تجربه کنکاش و پژوهش میکند، نسبت به اتصال طبیعت به آفریدگار طبیعت هم بینا باشد... در این حالت او هرچه بیشتر طبیعت گردی کرد و هرچه بیشتر طبیعت شناس شد، به خدا هم نزدیکتر میشود... وگرنه طبیعت برای او میشود عنصر سطحی سرگرمی و غفلت.
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست20
✅خانواده ولایت
ما در فرهنگ عمومی یه اصطلاحی داریم میگیم فلانی خانواده داره! خانواده میفهمه... خب هرکسی یه خانواده‌ای داره اما این اصطلاح یعنی این آدم، ارزش و جایگاه خانواده براش یک اولویته...
این موضوع در فرهنگ رمضان هم یک ملاک مهم است که حتی شرط قبولی روزه ما هم هست.
امام صادق علیه السلام فرمود: لا صیام لولدٍ عاقٍّ حتّی یبر (دعائم الاسلام ج ۱ ص ۲۶۸) فرزندی که عاق والدین شده، روزه ندارد تا زمانی که نسبت به والدینش نیکی کند... این یعنی در فرهنگ اسلامی و مسیر بندگی خدا که بخشی از آن قبولی اعمال شماست، خانواده و والدین اهمیت دارند و بدون رضایت آنها، مسیر بندگی هم مسدود است.
اما یک نکته سنگین‌تری هم اینجا هست. قبلا گفتیم در فرهنگ رمضانی، مومنان یک خانواده و برادر و خواهر تعریف میشوند. خب این خانواده بزرگ، یک بزرگتری هم دارد. یک کسی دارد که همه کاره این خانواده محسوب میشود.
امام رضا علیه السلام فرمود: الإمام... الوالد الشّفیق ، والأخ الشّقیق ، والامّ البرّة بالولد الصّغیر (کافی ج۱ ص۲۰۰) واقعا چقدر زیبا است... فرمود: امام پدر دلسوز است. نه تنها پدر است، برادر شقیق است. شقیق را بعضی گفتند یعنی چیزی که دو نیم شده باشد. بعضی گفتند برادر تنی! امام نه تنها پدر و برادر است، بلکه مادر نیکوکار به فرزند کوچک است...
خب اینجا هر کدام از ما دو سوال باید از خودمان بپرسیم:
اول اینکه آیا در ذهنیت ما، علی علیه السلام و تمامی ائمه، پدر و مادر و برادر ما هستند؟ آیا ما امام را خانواده نسبی خودمان میدانیم؟
سوال دوم اینکه آیا همان طور که رضایت والدین برای ما مهم است، رضایت امام هم مهم هست؟ آیا اصلا امام را شاهد اعمال خودمان میدانیم؟ آیا فکر کردیم که ما ممکن است عاق پدر ولایی و ایمانی بشویم؟ که اگر شدیم، نه یک روز و یک ماه روزه، که روزه‌های کل عمر ما نابود میشود...
نماز بی‌ولای او عبادتی است بی‌وضو
به منکر علی بگو نماز خود قضا کند
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست19
✅روزه‌دار بی‌ولایت
در فرهنگ اسلامی، روزه داری فقط شرط اخلاقی و معنوی ندارد، بلکه شرط سیاسی و ولایی هم دارد. امام باقر علیه السلام فرمود:
لا صیام لمنْ عصی الْإمام... (بحارالانوار ج۹۳ ص۲۹۵) یعنی کسی که از امام معصوم و عادل جامعه عصیان میکند، روزه اش باطل است. یعنی شرط روزه داری اطاعت از ولی است... یعنی مناسک دینی و واجبات شرعی، با ولایت مداری هویت پیدا میکنند و بدون ولایت، روزه یعنی فقط زحمت و رنج است. همان طور که علی علیه‌السلام فرمود: کمْ منْ صائمٍ لیْس له منْ صیامه إلاّ الْجوع و الظّمأ (نهج البلاغه) چه بسا روزه داری که بهره‌اش از روزه، فقط گرسنگی و تشنگی است. پس روزه بی ولایت و با خروج از اطاعت امام، بی خاصیت میشود.
خب سوال مهم این است:
چرا من بی ولایت، اجر روزه ندارم؟ اصلا چه ربطی بین روزه به عنوان یک واجب شرعی با اطاعت از امام است؟ دلیل این است:
چون کسی که در جامعه دینی امام عادل رو نافرمانی میکند، تمام دین ستیزان عالم روی او سرمایه‌گذاری میکنند تا از طریق او، با رهبر الهی ستیز کنند.
در واقع این افراد در جامعه اسلامی، اهرم فشار جبهه شیاطین در برابر رهبران الهی هستند و نقش عنصر همسو با دشمن را بازی میکنند؛ چه در عرصه سیاسی چه رسانه‌ای یا عرصه‌های دیگر.
وقتی هم امام جامعه در فشار دشمنان قرار گرفت، ظرفیت اجتماعی و اجرایی و میدانی او در اجرای دین خدا تضعیف میشود. چون وقت و انرژی و توانش صرف مقابله با معاندان و منافقان میشود...
آنوقت به صورت کلی تدین هم در جامعه تضعیف میشود. پس آن فرد روزه داری که عصیان امام میکند، در واقع مایه تضعیف تدین جامعه دینی است و این تضعیف دینی، باعث حبط اعمال خودش میشود. چون روزه قرار بود عامل دینداری باشد اما این آدم هرچند روزه میگیرد، با عصیان امام، خودش یک شخصیت ضد دینی است. بنابراین لا صیام لمنْ عصی الْإمام شما که خودت را متدین و مذهبی میدانی، باید بدانی، که قبولی همین روزه شخصی فردی شما، یک شرط اساسی سیاسی در اطاعت شما از امام عادل دارد. وگرنه هر روز در جامعه دینی، دچار خوارج‌ها و معاویه‌صفتها خواهید بود!
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست18
✅ آرمان‌گرایی رمضان
در فرهنگ رمضانی، انسانها آرمان‌گرا تربیت میشوند و در نگاه و نقطه دید آنها، نقاط هدف دوربرد جاسازی میشود.
شما به این دعای زیبای سحر که ریتم موزونی هم دارد دقت کنید. هر بند دعا یک افعل تفضیل دارد: بأتمها، بأکبرها، بأحبها، بأوسعها... همه بیشترخواهی از درگاه خدا است
و به موازات همین، یک کل خواهی هم در هر بند دعا دارد: کله، کلها...
این گونه نیایش و این گونه خواستن دو بعد دارد: یک بعد روشن این است که ما در نگاه معنوی، از خدا کم نخواهیم و بهترینها و بیشترین‌ها را از قدرت نامتناهی او بطلبیم... یعنی وقتی قرار است در شب قدر، مقدرات برای ما رقم بخورد، ببینند که ما خواسته‌های برتر و والاتر داریم و ما را رشد بدهند... یعنی زور بزنیم به خدا ثابت کنیم که این بنده کوچک تو، دوست دارد که بزرگ بشود و به اولیای خدا نزدیک و نزدیکتر بشود.
اما این آرمان‌گرایی یک بعد دیگری هم دارد که مربوط به اراده و عزم ماست که بهترینها و بالاترین‌ها را هدف‌گذاری کنیم.
ببینید امیرالمومنین علی علیه السلام چه زیبا فرمود: کن بعید الهمم إذا طلبت (غررالحکم ح ۷۱۶۱)
هر گاه چیزى طلب مى کنى ، بلند همّت باش. این دیگر فقط با دعا حل نمیشود. این نیاز به برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت دارد. این نیاز دارد که انسان کمال‌گرا، این گرایش درونی خودش را به عرصه میدانی و اجرایی و عملیاتی وارد کند و در عین حالی که واقع‌نگر است، سطحی و مقطعی برنامه نچیند و آینده نگری داشته باشد. این نیاز دارد که فرد هم موانع و محدودیت‌ها را درست بشناسد و هم امکانات و ظرفیتهای اطرافش را درست رصد کرده باشد. این نیاز دارد که شما منیت را کنار بگذارید و کار تشکیلاتی را یاد بگیرید.
#پادکست 17
#رمضان_شناسی
« وجدان سازی رمضان »
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست16
✅ فرهنگ سازی احترام به روزه داران
روزه خواری در ماه رمضان دو بعد دارد: یک بعد قضیه شخصی است که به ارتباط انسان با خدا مربوط است. فرمود: منْ أفْطر یوْماً منْ شهْر رمضان خرج روح الْإیمان منْه. (من لایحضره الفقیه ج2ص118) هرکس یک روز از ماه رمضان را بدون عذر بخورد، روح ایمان از او خارج میشود! حالا خروج روح ایمان به چه معنا است؟ چطوری قابل جبران است؟ این را کاری نداریم.
اما علاوه بر این بعد شخصی، یک بعد عمومی و اجتماعی هم دارد. شما ممکن است کل رمضان را عذر شرعی داشته باشید یا اصلا عمدا روزه نگیرید اما در حریم عمومی و کوچه و خیابان این را تابلو نکنید. روزه خواری علنی نکنید. اما یک موقع شخصی در فضای عمومی کشور اسلامی، روزه خواری میکند. این یک موضوع مجزا است. اینجا مسئله دیگر شخصی نیست. اینجا مسئله احترام است به روزه داران.
اینجا وقتی کسی روزه خواری علنی کند، شریعت برایش مجازات تعریف کرده! او نمیخواهد کسی را مجازات کند؛ اما نمیخواهد که کسی به مومنان روزه‌دار بی‌احترامی کند و بی‌اعتنایی خودش به احکام خدا را ترویج و تکثیر کند. در حالی که میتواند در جایی که علنی و عمومی نیست، روزه خواری کند و به فضای عمومی هم احترام بگذارد.
پس انسانها در جامعه اسلامی آزادند که به احکام خدا اعتقاد داشته باشند یا نه؛ اما آزاد نیستند که به احکام الهی در حریم عمومی لطمه بزنند.
در طرف مقابلش روزه داران و مومنان هم آزاد نیستند که بخواهند از زندگی شخصی کسی که روزه خواری علنی نمیکند، تجسس کنند که آیا روزه میگیرد یا نمیگیرد!
بنابراین اگر حاکمیت اسلامی، به این دو بعد توجه کرد و این دو را از هم تفکیک کرد، جامعه سالم ایجاد میشود. اما اگر بیجا در حریم خصوصی افراد تجسس کرد یا از طرف دیگر، نسبت به حفظ احترام روزه داران در حریم عمومی ضعیف عمل کرد، قطعا تدین جامعه ضربه می‌خورد و روز به روز بی‌دینی در جامعه افزایش پیدا خواهد کرد.
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست 15
✅ فرهنگ سازی احترام به آبروی دیگران
در جوامع مختلف دنیا تلاش میکنند حقوق شهروندی و احترام به حقوق دیگران را به مدلهای مختلف فرهنگ‌سازی کنند. حالا با ابزار رسانه، با ابزار قانون و جریمه، با ابزار آموزش و... در فرهنگ رمضانی هم این موضوع جانمایی شده البته با یک ابزار بی هزینه و فراگیر. آن ابزار چیست؟
رسول خدا فرمود: منْ صام شهْر رمضان فاجْتنب فیه الْحرام والْبهْتان رضى اللّه عنْه واوْجب له الْجنان (بحار ج93 ص 346) هرکس ماه رمضان را روزه بگیرد و در آن از حرام و بهتان اجتناب کند، خدا از او راضی میشود و بهشت را برایش واجب میکند. یعنی شما به عنوان یک روزه دار در نگاه اخروی خودت، هدفت رسیدن به بهشت است. برای این هدف واجبات را انجام میدی و محرمات را هم ترک میکنی... اما پیامبر روی یک نکته تاکید میکند. بهتان هم نباید بزنی! مگر بهتان زدن جزو همان محرمات نبود؟ پس چرا جداگانه فرمود؟ چون این یک نیاز مهم جامعه سازی است. آدمهای ظاهرا متشرعی که مواظب این موضوع نباشند، به جامعه آسیب میزنند. امروز بعد از قرنها از فرمایش پیامبر، وقتی میرید دادگستری میبینید هزاران پرونده پای همین بهتان باز شده... شریک به شریک بهتان زده! همسر به همسر بهتان زده! رئیس به کارگرش بهتان زده! خبرنگار به فلان شخصیت بهتان زده! جامعه آبرومند نیاز به شهروندانی دارد که به آبروی هم احترام بگذارند. لذا همان ابزار بهشت را هم به کار میگیرد تا به وسیله آن جامعه شما را از ویروس بهتان نجات بدهد.
در مرحله بعد یک مرتبه بالاتری در آبرومندی جامعه را در رمضان مطرح میکند. همان حضرت در جای دیگر فرمود: الصائم فی عبادة اللّه و إن کان نائما على فراشه، ما لم یغتبْ مسلما (ثواب الاعمال ص51) روزه دار در حال عبادت خدا است حتی اگر در خواب باشد؛ مادامی که غیبت مسلمانی را نکند. اگر در این ایام عید، خواستید دورهمی بگیرید و آبروی مردم سوژه دورهمی شما باشد، بهتره که بگیرید بخوابید که همان خواب شما عبادت حساب میشود. نه چون این خواب ارزشی دارد؛ چون این خواب شما مانع ضربه زدن به آبروی مؤمنان میشود. پس دست یابی به این عبادت و دست یابی به آن بهشت، میشود یک هدف برای فرهنگ سازی در مراقبت از بازی با آبروی مردم... در مرحله اول به کسی بهتان و دروغ نبندید. در مرحله دوم حتی اون عیب واقعی که علنی نشده را هم نگید و آبروریزی نکنید.
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست14
✅ خانواده رمضان
اهل بیت دقیقا مثل قرآن، مومنان را یک خانواده در نظر گرفتند. یعنی علاوه بر خانواده نسبی و سببی، شما یک خانواده سوم حقیقی هم دارید به نام خانواده ایمانی و برادران و خواهران ایمانی... این خانواده محدود به تیر و طائفه نیست؛ محدود به قومیت و ملیت نیست. این خانواده دایره‌ای بین‌المللی دارد که شامل تمام انسانهای با بینش و باور توحیدی میشود... أخ لک فی الدین
حالا ما ممکن است فکر کنیم این یک موضوع تشریفاتی و شعاری است در حالی که بسیاری از مسئولیت‌هایی که شما نسبت به خانواده خونی خودت داری، نسبت به کسانی هم که در رگهایشان خون ایمان جاری است، دارید.
و این مسئولیت هم صرفاً بعد معنوی و اخلاقی ندارد. بلکه حتی مادی‌ترین موضوعات را هم شامل میشود؛ مثل تغذیه در همین فرهنگ رمضان...
ببینید بیان معصوم چقدر زیبا است. درخشان است! امام کاظم علیه السلام فرمود:
فطْرک أخاک الصّائم أفْضل منْ صیامک
(محاسن ج ۲ ص ۳۹۶)
افطاری دادن تو به برادر و خواهر ایمانی روزه‌دار، بالاتر از روزه خودت هست... یعنی ما میتونیم یک معمای جالبی مطرح کنیم که در ماه رمضان، کدام کار شکمی و خوردنی از خود روزه‌داری هم افضل است؟
خب شما روزه واجب میگیری وظیفه ات رو انجام میدی، بعد در کنار خانواده، افطاری هم میخوری و نیازی رو تأمین میکنی... اما چیزی که از این افضل است و تو را بزرگتر میکند، اون افطاری است که یک مومن یا مومنه روزه داری را که ممکنه هیچ تعلق سببی و نسبی به او نداری را مهمان مهربانی و افطاری خودت میکنی...
اما نکته مهم تعبیر أخاک است... آیا شما اون کسی رو که اطعام میکنید که فامیل شما هم نیست، بستگان شما نیست، غریبه میدانی؟ یا خانواده خودت میدانی؟ یعنی شما اول باید در ذهن خودت برای اون مومن، برادری‌ات رو ثابت کنی... اگر او را خانواده خودت و از خودت میبینی، نگاهت به نگاه اهل بیت نزدیک شده و روح شما در حال توسعه است...
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست 13
✅ ظرفیت افزایی در شخصیت و ذهنیت
ماه رمضان ظرفیت افزا است و میتواند ظرفیت انسانها رو افزایش بدهد؛ هم ظرفیت افزایی در شخصیت و منش شما و هم ظرفیت افزایی در ذهنیت و بینش شما.
خب در شخصیت ما همین روزه داری هر روزه رمضان، تمرین صبر است در برابر نیازهای طبیعی. تمرین صبور بودن در برابر هر چیزی که نبودنش در لحظه ممکن است ما را عصبی کند...
اما مهمتر از این، افزایش ظرفیت ذهنی ماست.
در همین دعای افتتاح که گفتن هر شب ماه رمضان بخوانید، خیلی تعبیر جالبی میفرماید:
فإنْ أبْطأ عنّى عتبْت بجهْلى علیْک،
اگر برآورده شدن حاجتم تأخیر افتاد، از روی نادانی بر توی خدا عتاب کردم که چرا حاجتم را نمیدی؟ اما
ولعلّ الّذى أبْطأ عنّى هو خیْرٌ لى لعلْمک بعاقبة الْأمور
شاید به تأخیر افتادن حاجتم برایم بهتر باشد، چه اینکه تو به سرانجام امور آگاهی..
خب این دعا، با یک استدلال روشن، نگاه لحظه‌ای و آنی و عجولانه ما رو تبدیل میکند به نگاه عمیق و زمان‌مند...
اون استدلال چیه؟
لعلمک بعاقبة الامور... تو اول کار رو میدانی، آخر کار رو هم میدانی... تو علمی داری که من ندارم...
خب گاهی آدمها تأخیر و تعلل میکنند، گاهی هم همه چی سر جاشه، اما میبینید نمیشه، کار به هدف نمیرسه... اینجا انسان کم ظرفیت جاهل گاهی به خدا گلایه میکند، اما انسان با ظرفیت، به علم خدا اعتماد میکند. همان گونه که به دانش پزشک اعتماد میکند... همان گونه که به هر متخصصی اعتماد میکند.
خب ممکنه کسی بگه: مگر برای خدا کاری دارد که مقدرات رو به نفع من تغییر بدهد؟ یا کائنات رو جلو بیندازد؟ از خدا که چیزی کم نمیاد!
بله از خدا کم نمیاد ولی از عبد بودن ما کم میاد که باید تسلیم نظام اسباب و مسببات باشیم...
به همین خاطر امام صادق فرمود: أبى اللّه أنْ یجْری الْأشْیاء إلاّ بأسْبابٍ... (کافی ج ۱ ص۱۸۳) خدا ابا دارد که اشیا مگر از مجرای اسباب خودشان جاری شوند... فکر نکنیم حالا چون من مومنم موحدم، پس باید در لحظه برایم معجزه بشود! که البته معجزه هم دارد! اما در جای خودش و ضوابط خودش...
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست12
✅همزادپنداری با فقرا
شنیدید بعضیها که میخواهند برای روزه نگرفتن بهانه بیاورند، میگویند: روزه دار ثروتمند هیچ درکی از گرسنگی فقرا ندارد چون به افطار مطمئن است...
بله غنی به افطار خودش مطمئن است. اما باید به تعبیر دقیق معصوم دقت کرد تا موضوع را دقیقتر فهمید. راوی می‌گوید: به امام عسکری علیه السلام نوشتم: چرا خدا روزه را واجب کرده؟ امام این گونه پاسخ دادند: لیجد الْغنیّ مضض الْجوع فیحنّ على الْفقیر. (کافی ج 4 ص 181) مضض یعنی رنجیدن و سوختن. تا غنی رنجش و سوزش گرسنگی را در خودش بیابد و با فقیر مهربان بشود.
یعنی قرار نیست با روزه ثروتمند در شرایط یکسان با فقیر قرار بگیرد. قرار است در یک بازه زمانی محدودی او به این حس مشترک برسد. حتی شده چند ساعت؛ حتی شده یک ساعت...
حالا شما اگر این شبیه سازی مقطعی را نپذیرفتید، با چه فرمولی میخواهید اون ثروتمند مایه دار را به این درک برسانید که گرسنگی سخت است؟
اگر این روزه نباشد، اصلا ثروتمند هیچ درکی از گرسنگی و فقر نخواهد داشت و اصلا شما با هیچ راهکاری نمیتوانید او را به این درک برسانید. چون او زمینه ای برای گرسنگی کشیدن ندارد. اینجا فرهنگ دینی میخواهد حتی شده در یک زمان کوتاه، یک شبیه سازی مقطعی ایجاد کند و او به این درک برسد که گرسنگی سخت و طاقت فرسا و جانکاه است و از عمق جان با فقرا همزاد پنداری کند.
آنوقت این احساس مشترک مقطعی، می‌رسد به یک کارکرد رفتاری که در روایت دیگر فرمود: لیجد الغنیّ مسّ الجوع فیعود بالفضل علی المساکین... یعنی با تمام وجود فقیر گرسنه را درک کند و به این نتیجه برسد که آن فضل و زیاده اموالش را به فقرا برساند.
پس معصوم در این بیان یک فرایند سه مرحله ای تعریف کرده است:
اول ایجاد حس مشترک به وسیله روزه، دوم ایجاد انگیزه نوع دوستی با پیامد روزه و سوم تبدیل آن انگیزش به انگیخته نوع دوستانه در کمک به فقرا...
پس ثروتمندی که روزه میگیرد، اما انگیزه نوع‌دوستی و کمک به مستمندان رو پیدا نمیکند، باید ببنید کجای کار روزه اش می لنگد!
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست 11
✅ فرهنگ‌سازی کمک به فقرا
همیشه دیدید بعضیها در جامعه یا فضای مجازی در برابر مراسم دینی یک جمله رو مطرح میکنند: به جاش برید به فقرا کمک کنید...
خب حالا ما کار نداریم که این افراد از سر دین گریزی یا دین ستیزی این حرف را میزنند و یا اینکه خودشان صد جور هزینه‌ها و کارهای غیرواجب یا غیرضروری انجام می‌دهند...
اما سوال مهم این است که شما کدام فرهنگ و کدام آیین را سراغ دارید که همانند اسلام، کمک به فقرا را به صورت سیستماتیک هم فرهنگ سازی و هم قانونگذاری کرده باشد؟
شما به همین جریمه‌های مالی مربوط به ماه رمضان دقت کنید که جامعه هدفشان کیست؟
اگر فردی عمدا بدون عذر روزه خواری کرد و روزی تصمیم به جبران گرفت، اطعام ۶۰ فقیر...
مادری که بچه شیر میدهد،در شرایط خاص، یک مد طعام کمک به فقیر...
بیماری که بیماریش تا سال بعد ادامه داشته، یک مد طعام کمک به فقیر...
اگر کسی روزه قضا داشت و تا سال آینده نگرفت، یک مد طعام کمک به فقیر
اگر خانمی باردار بود، در شرایط خاص کفاره کمک به فقیر
اگر کسی کهنسال بود و کلا اصلا نمی‌توانست بگیرد، باز کمک به فقیر
یعنی اینجا تمام جرایم مالی سبک یا سنگین ناظر به فقرا تعریف میشود و آن هم نه هر کمکی بلکه مربوط به نیاز اولیه و فوری فقرا که نیاز به تغذیه است.
آن هم نه هر فقیر نمایشی کوچه خیابان... باید بدانی که شخص واقعا فقیر است یعنی شما را به تحقیق و تفحص از وضعیت زندگی فقرا هم سوق میدهد.
پس فرهنگ اسلامی کمک به فقرا را به صورت هدفمند و ضابطه‌مند تعریف کرده است...تازه تمام این موارد، مربوط به بعد الزامی و واجب کمک به فقرا است و کمک های ترجیحی و مستحب مثل صدقه، جداست...
و تازه همه اینها ناظر به بعد مردمی و عمومی کمک به فقرا است و نقش حاکمیت در کمک به فقرا کاملا مجزا است.
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست 10
✅بهار چهارفصل
امام باقر فرمود: ماه رمضان، بهار قرآن است
لکلّ شى ءٍ ربیعٌ و ربیع القرْآن شهْر رمضان
این تشبیه و تمثیل زیبا، حداقل دو تا بعد دارد:
یک بعد روشن این است که بهار بودن رمضان برای قرآن به خاطر نزول دفعی قرآن در رمضان و شب قدر است. شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن... یعنی پیدایی و شکوفایی کتاب وحی در این ماه، رمضان المبارک را ملقب به ربیع القرآن نموده.
اما علاوه بر این، تعبیر دقیق بهار قرآن، یک بعد فرهنگی و آموزشی و سازمانی هم دارد. خب به خاطر ارزش و ثواب زیادی که برای خواندن قرآن در ماه رمضان تعریف شده، به صورت طبیعی مجالس و محافل قرآنی در ماه رمضان رونق میگیرد و اینها یک انس مقطعی همگانی با قرآن ایجاد میکند.
وقتی معصوم می‌گوید این ماه بهار قرآن است، یعنی وقتی جوانه‌ها و شکوفه‌های قرآن در رمضان در سبک زندگی شما روییدند و شکفتند، باید این طراوت بهاری قرآنی، به ثمردهی تابستانی برسد. یعنی در فصول دیگر سال و عمر شما، باید میوه‌ها و ثمرات این بهار دیده بشود...
خب این در جنبه انفرادی یعنی باید در رمضان یک نهال قرآنی در وجودت بکاری که با این درختکاری، بتوانی در تمام طول سال، ثمرات نورانی و معنوی برداشت کنی.
همین بهار در جنبه آموزشی یعنی مبلغ و استاد و معلم قرآن در این ماه باید طوری دانشجو و دانش‌آموز و متربی را به قرآن وصل کند و مزه قرآن را به آنها بچشاند که بعد رمضان اونها خودشان قرآن را رها نکنند و احساس کنند که اصلا بدون قرآن نمی‌توانند زندگی کنند.
این بهار در بعد سازمانی یعنی نهادهای قرآنی باید طوری در این ماه برنامه بچینند که اثر برنامه قرآنی رمضانی آنها، در تمام سال حس بشود و دیده بشود. نه این که منجر به دینداری فصلی بشود. نه این که برنامه‌های قرآنی در این ماه آنقدر سطحی باشد که روز عید فطر اثرش را از دست بدهد!
بله خب طبعا برنامه‌ریزی با این ویژگی، سخت است و نیاز به فکر و خلاقیت دارد.
اما اگر ما توانستیم در رمضان این طور برنامه‌ریزی کنیم و برنامه عمیق و جذاب قرآنی بچینیم، آنوقت قرآن در جامعه تبدیل میشود به «گل همیشه بهار»
آنوقت کارکرد بهار قرآن هم، «چهارفصل» میشود و سال به سال فرهنگ وحیانی در فرهنگ عمومی جامعه عمق بیشتری پیدا میکند.
وگرنه در زمستان‌های بی‌قرآن سرد جامعه، هر سال یخبندان خواهید دید...!
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست 9
✅عید اولیای خدا
وقتی امام سجاد به ما آموختند که رمضان عید اولیای خداست، این تعبیر به چه معناست؟
السّلام علیْک یا شهْر اللّه الْأکْبر و یا عید أوْلیائه الْأعْظم...
اصلا عید به چه معنا است؟
در یک معنا میتوانیم بگیم عید به معنای هر رویداد مهم و مثبت و ارزشمندی است که شادی‌آور است.
مثلا اگر ما ایرانیان میگیم عید باستانی نوروز، یعنی رویداد مهم و نشاط آور تحویل سال نو...
اگر علی علیه السلام فرمود: هر روزی که در آن خدا نافرمانی نشود، عید است، یعنی هر روزی که تونستید گناه نکنید و فقط بندگی خدا کنید، عید است. باید به خودت عیدی بدی!
حالا وقتی فرمود رمضان عید اولیای خدا است، یعنی در این ماه یک سری اتفاقات مهمی می‌افتد که برای مردان خدا شادی‌آفرین است.
اون اتفاقها آیا برکت است؟ رحمت است؟ مغفرت است؟ که پیامبر در خطبه شعبانیه فرمود... آیا ثوابهای زیاد است؟ عبادت در خواب و تسبیح در نفس است؟ هر چیزی که هست، اولیای خدا را در این ماه شاد میکند.
پس این یک معیار به ما میدهد که اگر در این ماه و به خاطر تنفس و زنده بودن و بهره بردن در این ماه نشاط داری و شاد هستی، در مسیر اولیای خدا هستی... اگر انسانهای عادی با خوراک جسم و هدایای مالی شاد میشوند، اولیای خدا با خوراک روح و هدایای معنوی شاد میشوند.
اما اگر میبینی در این ماه و به خاطر این ماه، خوشحال نیستی یا دوست داری زودتر تمام بشود یا احوالت در این ماه ناخوشه، اینها نشانه این است که در مسیر اولیای خدا نیستیم!
اما نکته کاربردی منش‌ساز این است که وقتی اولیای خدا عید داشته باشند و دلشاد باشند، چون خودخواهی و منیت ندارند، تلاش میکنند دل دیگران را هم شاد کنند... حالا این شادسازی ممکن است به افطار و اطعام باشد؛ ممکن است به هدیه دادن و عیدی دادن باشد؛ ممکن است به گره‌گشایی از مشکل یک انسان دردمندی باشد، ممکن است به رفع غم یک غمدیده‌ای باشد؛ ممکن است به دید و بازدید و دورهمی شاد بیگناه باشد... یا هر شادی ارزشمند دیگری که شادی من را تبدیل به شادی ما میکند...
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست 8
✅روزه قلب...
میدانیم در فرهنگ اسلامی، روزه درجاتی دارد. سطح حداقلی روزه، روزه خوراکی و شکمی است...
یک درجه بالاتری از روزه غذایی داریم که روزه اعضای بدن از گناه است...
یک درجه بالاتر و پیچیده‌تر و سخت‌تری از روزه اعضا هم داریم که روزه قلب است.
معصوم فرمود:
صوْم الْقلْب خیْرٌ منْ صیام اللّسان (عیون الحکم ص ۳۰۵) روزه قلب بهتر از روزه زبان است...
خب روزه قلب به چه معناست ؟
اصلا قلب به چه معنا است؟
در ادبیات قرآن و حدیث، منظور از قلب همان روح است؛ اما نه ارواح مردگانی که از دنیا رفتند. بلکه روح انسان زنده‌ای که قابلیت منقلب شدن دارد. چون روح بعد از مرگ دیگر نمی‌تواند انقلاب و تغییر و تحول داشته باشد.
حالا در مرتبه اعلای روزه، قلب هم میتواند روزه خوراکیهای قلبی باشد. یعنی به تعبیر علما، امساک کند.
حالا از چی امساک کند؟ طعام قلب چیست؟ خوراک قلب شما هر ارزش و گرایشی است که احساسات و عواطف شما به آن جذب میشود.
شما هر عشق و نفرتی که در قلبت میکاری، خوراک قلبت را تامین میکنی. هر علاقه و اشتیاقی، هر دلبستگی و دلدادگی و دلزدگی، هر حس و حالی که برای خودت و دلت ایجاد میکنی، داری خوراک قلبت را به او میخورانی.
حالا اگر قلب روزه باشد، خالی است و وقتی خالی شد، چون فطرتا الهی است، حرم الله میشود. فرمود: القلب حرم الله در حرم خدا غیر خدا را ساکن نکن. یعنی روزه قلب میشود خانه تکانی خانه دل از همه غبارها و آلودگی‌ها...
آنوقت این قلب روزه‌دار که مسکن خداست، دو ویژگی پیدا میکند:
اولا قلب روزه‌دار چون خدایی شده، تمام محبت‌هایی که به انسانها میکند، رنگ خدایی میگیرد. چون حب و بغضهای خودش رو بر مدار حب خدا و اولیای خدا تنظیم کرده و همه گرایشهای درونی‌ش همسو شده. لذا سر دوراهی قرار نمیگیرد!
ثانیا روزه قلب، آرامش انسان را افزایش میدهد. تشتت و اضطراب را از انسان میگیرد. چون توسعه روحی پیدا کرده و شاخص پیدا کرده و در واقع، دریادل شده...
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست 7
✅ صناعت روزه داران...
در نگاه فرهنگی، تعابیر معصومان درباره روزه‌داری فوق العاده دقیق و عمیق است.
حضرت زهرا سلام الله علیها فرمود:
ما یصْنع الصّائم بصیامه إذا لمْ یصنْ لسانه و سمْعه و بصره و جوارحه (دعائم الاسلام ج ۱ ص ۲۶۸)
وقتی روزه‌دار از زبان و گوش و چشم و اعضاش صیانت نکند، محافظت نکند، چیزی با روزه خودش نساخته...
یعنی چی نساخته؟ چرا او واژه «صناعت» رو به کار برده؟
زهرا میفرماید: تو با روزه در حال ساختنی، سازنده‌ای! پیمانکاری! کارفرما هم خدا است!
خب سازنده چی؟
تو با روزه یک کارگاه یک ماهه در وجودت برپا کردی و داری میسازی شخصیت خودت رو، منش خودت رو، آینده خودت رو، ابدیت خودت رو...
و وقتی از اعضای بدنت صیانت نمیکنی که گناه نکنند، محصول استانداردی نمی‌سازی! شلخته کار میکنی! خطرناک کار میکنی! محصول قابل اتکایی نساختی!
روزه حقیقی سازنده است و میخواهد انسان منضبط بسازد؛ انسان قابل اعتماد بسازد.
حالا شما یک بار به شخص روزه‌دار و ساختن شخصیت به صورت انفرادی توجه میکنید.
یک بار هم میگید روزه‌داران چه می‌سازند؟
دقت کنید شخص روزه‌دار با روزه اعضا، خودسازی میکند و روزه داران با همان روزه اعضاء، جامعه‌سازی میکنند.
یعنی وقتی روزه اعضای بدن تکثیر شد و ما همگی و به صورت جمعی، از اعضامون صیانت کردیم که گناه نکنیم، فرهنگ عمومی ارتقا پیدا میکند و جامعه ساخته میشود.
زهرای مرضیه می‌گوید: ساختار جامعه ایده‌آل اسلامی وابسته به سازندگی فرهنگی ما است؛ وابسته به مرام و منشی که روزه‌داران می‌سازند در بستر حریم شخصی و عمومی جامعه...
❇️ #رمضان_شناسی
✳️ پادکست 6
✅ آتش جهنم نقد یا نسیه؟
میدانیم قرآن میفرماید کسی که مال یتیم می‌خورد، در حال خوردن آتش است (نساء ۱۰) حالا الان نمی‌فهمد چند روز دیگر میفهمد که چی خورده!
اما این گزاره یعنی در فرهنگ دینی، مفهوم نار و مفهوم نور یک قرارداد اعتباری میان ما و خدا نیستند. بلکه یک حقیقت واقعی ناملموس هستند که هر دوی اینها را منش و کنش دنیوی ما می سازند.
معصوم فرمود: الصّوْم جنّةٌ من النّار (محاسن ج 1 ص 222) روزه سپر آتش است.
خب ما نسبت به این حدیث میتوانیم دو گونه ذهنیت داشته باشیم:
یک موقع شما میگویید من روزه میگیرم تا خدا در آخرت مرا از آتش دوزخ در امان بدارد... یعنی این یک قراردادی است میان شما و خدا. روزه بگیر این هم جایزه شما.
اما یک موقع میگویید من روزه میگیرم تا در حال روزه داری ترک گناه کنم تا در طول این یک ماه عادت به ترک گناه کنم... تا در انتهای این ماه، تحول شخصیتی پیدا کنم... تا بعد از رمضان شخصیت سالم و هنجارمندی پیدا کنم تا به صورت طبیعی در همین دنیا، از نار رها بشوم.
در این نگاه دقیقتر، الصوم جنه من النار یعنی رهایی از دوزخ، پاداش روزه نیست؛ پیامد طبیعی روزه داری استاندارد و نرمال است در فرایند تدریجی ترک گناه. یعنی روزه استاندارد ما، ما را از آتش‌هایی که در رفتار ما است، آزاد میکند.
و دقیقا به همین جهت است که در جای دیگر هم فرمودند: الصّوْم جنّةٌ منْ آفات الدّنْیا (مصباح الشریعه ص 135) روزه سپر آفات دنیا است و وقتی سپر آفات دنیا شد، ما از ویروسها در همین دنیا سالم می‌مانیم و وقتی سالم ماندیم دیگر دوزخی نیستیم.
پس جنّه اینجا سپر فردای ما نیست. نگهدارنده و محافظ امروز ما است که آتش سازی نکنیم و آتش با خودمان نبریم نه این که ببریم و آنجا بخواهند ما را از آتش جدا کنند.
پس وقتی پیامبر افضل اعمال در رمضان را پرهیز از محرمات تعریف میکند (بحار ج۹۶ ص۳۵۸)، قبل از اینکه بخواهد جهنمیان رو از جهنم خلاص کند، میخواهد جامعه مومنان را در کارگاه روزه، با آدمهای بهشتی بسازد.
پس ما اگر فهمیدیم و به جامعه فهماندیم که معصیت، نار نقد است نه نار نسیه و آتش گناه به سلامت جامعه، به امنیت روانی جامعه، به فرهنگ جامعه آسیب میزند، آن وقت بسیاری از مردم خودجوش ترک گناه میکنند؛ نه با ابزارهای نظارتی و مجازاتی!
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست 5
✅دیرینه‌شناسی در فرهنگ‌سازی
روزه رمضان به عنوان یک سنت اسلامی، یک پیشینه و دیرینه مشخصی در ادیان ابراهیمی دارد و قرآن خیلی گذرا، این موضوع را در یک جمله به اصطلاح امروزی، دیرینه‌شناسی میکند و میفرماید:
کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم (بقره ۱۸۳)
روزه بر شما واجب شد همان گونه که بر پیشینیان شما واجب شد
یعنی این سنت جدید، یک سنت کهنی هم داشته...
این رسم نو، یک رسم دیرپایی هم داشته...
حالا سوال این است که قرآن چه نیازی دیده که پیشینه روزه را اشاره کند؟ قرآن می‌توانست بدون اشاره به روزه ادیان پیشین، ابتدا به ساکن وجوب روزه را اعلام کند. اما پیشینه روزه را هم بیان میکند. چرا؟
چون این یک اصل مهم در فرهنگ‌سازی است. شما هر رسم ارزشمندی را که میخواهید در جامعه یا دانشگاه یا مدرسه یا خانواده نهادینه کنید، هر قانونی را که میخواهید در فرهنگ عمومی تثبیت کنید، باید مشخص کنید که این موضوع از کجا آمده؟ چه سابقه‌ای در بعد درونی یا بیرونی ملت شما و سایر ملل یا فرهنگ‌های دیگر دارد؟
این جمله کما کتب... یعنی تمرکز بر سوابق فرهنگی
این کما کتب... یعنی تاکید بر مشترکات ادیان
این کما کتب... یعنی ترویج شریعت با نگاه برون دینی
مثلا شما میخواهید حجاب را فرهنگ‌سازی کنید. میرید بنر میزنید در مترو که حجاب دستور خدا است! خب این چقدر بر مخاطب بی‌حجاب اثر دارد؟!
اما یک بار میاید در همون قالب تصویری گرافیکی، حجاب رو در ادیان قبل از اسلام، در ایران باستان به تصویر می‌کشید... این خیلی اثر بیشتری دارد.
این دیرینه شناسی چند خاصیت دارد:
اولا هویت تاریخی فرهنگ دینی شما رو توسعه میدهد و نشان میدهد که دین شما یک حلقه اتصالی به سایر ادیان و ملل دارد.
ثانیا باعث تسهیل مسئولیت‌پذیری میشود. یعنی جامعه هدف شما با این روش، درک میکند که این هنجار، فقط برای ما نیست و فرادینی و فرا قانونی است.
❇️#رمضان_شناسی
✳️پادکست 4
✅ آرمان‌شهر روزه‌داران...
این دعای هر روز ماه رمضان که پر از واژه «کل» است، تابلوی تمام نمای کلان‌نگری مومنانه در بستر فرهنگ و تمدن اسلامی است.
اللهم اغن کل فقیر
اللهم اشبع کل جائع
اللهم اکس کل عریان
اللهم اشف کل مریض
اینها همه یعنی در نگره وسیع فرهنگ رمضانی و اسلامی، اولا فقط آخرت‌سازی مطلوب نیست. بلکه دنیاسازی مومنانه هم لازم است و عقب‌ماندگی در حیات دنیوی هم مردود است.
ثانیا نقطه هدف در این حیات مطلوب دنیوی، فقط برای من و ما به عنوان پیروان یک مذهب یا یک امت دینی یا یک جمعیت ملی، تعریف نمیشود. بلکه برای نوع انسان ارزش‌گذاری میشود.
یعنی ما اگر از خدا رفاه و امنیت و سلامت را میخواهیم، برای همگان میخواهیم و خیرخواهی ما، جهانی و حداکثری است و هیچ محدودیت نژادی، قومیتی و ملیتی ندارد... حالا به هر میزان که در نظام اسباب و مسببات ظرفیت هست.
این دقیقاً نقطه مقابل فرهنگ سرمایه داری و سرمایه سالاری است...
اما یک نکته مهمتری هم در این دعای ساده پرمغز هست.
این دعا تصویر و ترسیم آرمان‌شهر مطلوب فرهنگ اسلامی در عصر ظهور است...
وضعیت معیشت انسانها بدانجا برسد که هر فقیری، بی‌نیاز بشود...
وضعیت فرهنگی جامعه به جایی برسد که هر فاسدی اصلاح‌پذیر بشود...
زیست بومیان و غیربومیان هر منطقه به جایی برسد که هیچکس در هیچ جا احساس غربت نکند...
سطح دانش پزشکی به آنجا برسد که هر بیماری شفا بگیرد...
و حال همه، به حسن حال الهی خوب باشد
اینها همه دعا برای ظهور منجی جهانی آخرالزمان است که روزی بیاید و دین و دنیای بشر را با هم و به بهترین شکل بسازد... البته با کمک کارگزاران و پیروانی که این نگاه کلان جهانی را در بینش خودشان ایجاد کرده باشند...
❇️#رمضان_شناسی
✳️جلسه ۳
✅شادی روزه‌دار در لحظه ملاقات پروردگار
ما نمی‌دانیم انسان در لحظه مرگ از لحاظ روحی روانی دقیقا چه حس و حالی دارد...
در آن لحظه چه چیزی می‌بیند؟
از چه چیزی می‌ترسد؟
با چه چیزی آرامش میگیرد؟
به چه چیزی نیاز دارد؟
اصلا چه کسی میتواند در این باره ما را راهنمایی کند؟
خب مرگ برای همه هست و این مرگ، برای اکثریت انسانها مساوی است با احساس غم و ترس و و هول و هراس...
پس من نیاز به چیزی دارم که مرا نسبت به این غم و ترس، بیمه کند.
خب این نیاز انسان را چه کسی یا چه چیزی تامین میکند؟
ما اگر بخواهیم یک فرهنگ جامع را پیدا کنیم، باید ببینیم کدام آیین و فرهنگ در جهان، این نیاز همگانی انسانها را پوشش میدهد؟ البته به طور واقعی، نه توهمی و تخیلی
امام صادق علیه‌السلام فرمود:
للصّائم فرْحتان فرْحةٌ عنْد إفْطاره و فرْحةٌ عنْد لقاء ربّه (کافی، ج۴، ص۶۵)
روزه دار دو گونه فرح و شادی و نشاط دارد.
یک فرحی به هنگام افطار!
و دوم فرحی به هنگام ملاقات پروردگار!
یعنی یک نوع از شادی سازی روزه، برای لحظه‌ای است که چشم برزخی انسان باز میشود و از جهان ماده، پا به جهان معنا می‌گذارد.
در واقع مدیر جهان هستی که مدیر انسان هم هست، یک خط اتصال معنوی ایجاد کرده بین این روزه هر ساله من، با آن لحظه قطع اتصال من از دنیا و اتصال من به عالم ملکوت؛ که آن لحظه برای من لحظه غم و افسوس نباشد. بلکه لحظه شادی باشد. دقیقا همانند روایت دیگری که فرمود یکی از شش صورت نورانی که با مومن وارد قبر میشود، همان روزه‌ای است که هر سال بهش مقید بوده و لحظه ورود به عالم برزخ، همان روزه تمثل ملکوتی پیدا کرده و در آن شب تنهایی ابدی انسان، او را از تنهایی در می آورد... (محاسن ص۲۸۸)
و طبیعتاً دانستن همین نکته و باور به این موضوع برای مومن روزه‌دار، در حیات دنیوی هم اثر دارد و باعث ایجاد نوعی ذهنیت مثبت و آرامش نسبت به لحظه مرگ میشود تا نگرش او به مرگ که آینده ابدی و قطعی همه ماست، زیبا باشد و مردن برای او، سوژه افسردگی و پوچی و وحشت نباشد...
❇️#رمضان_شناسی
✅پادکست 2
✅شادی روزه‌دار در لحظه افطار...
وقتی ما از بسته فرهنگی رمضان صحبت میکنیم، این بسته حتی شامل ابعاد روانی و درونی موضوع هم میشود؛ ابعادی که به سلامت روان انسان مرتبط است. همان طور که اساساً بعضی فرهنگ شناسان، فرهنگ را هم با رویکرد روانشناسی تعریف کردند. در بسته فرهنگی رمضان هم این جهت، قابل رصد و رهگیری است.
امام صادق فرمود:
للصّائم فرْحتان فرْحةٌ عنْد إفْطاره و فرْحةٌ عنْد لقاء ربّه (کافی، ج۴، ص۶۵)
روزه دار از دو گونه فرح و شادی برخوردار است: فرحی به هنگام افطار و فرحی به هنگام ملاقات پروردگار.
این یعنی روزه ماه رمضان شادی سازی میکند. نشاط آفرینی میکند. حالا یک نوع این شادی برای زمان خروج از دنیا است که ما فعلا خیلی درک نمیکنیم.
اما نوع دیگرش با تجربه هر روزه در روزه‌داری قابل حس است. امام میفرماید: روزه دار به هنگام افطار شاد است.
سوال مهم این است که این شادی چیست؟ اصلا از کجا پدیدار میشود؟
دقت کنید این فرح، میتواند یک بعد مادی و طبیعی داشته باشد و یک بعد معنوی و فرامادی. از لحاظ طبیعی میدانیم وقتی بدن و دستگاه گوارش، با فاصله طولانی به غذا برسد و در طول روز، چیزی نخورده باشد و با گرسنگی کامل پای سفره بنشیند، میل و اشتیاق به تغذیه به صورت طبیعی بالا میرود. کسی که حتی روزه هم نباشد اگر در طول روز، خوراکی و هله هوله نخورده باشد، شوق به غذا خوردن دارد. اما اگر مرتب ریزه خواری کرده باشد، چون دستگاه گوارش مرتب درگیر است، میل به غذا هم زیاد ندارد. پس لحظه افطار میتواند لحظه برآورده شدن سالم و کامل یک نیاز طبیعی باشد و این برآوردگی سالم طبیعی، شادی ساز است.
اما این فرح یک بعد فرامادی هم دارد که به روح انسان مربوط است. فرد روزه‌دار در طول روز گرسنگی کشیده، اما این گرسنگی معمولی همه انسانها نبوده. او این گرسنگی را به خاطر یک نیت مقدس به جان خریده. یعنی خدایا من به خاطر انجام دستور تو در این بازه زمانی، از یک نیاز طبیعی دست کشیدم تا لحظه افطار و حالا چون تو گفتی افطار کن افطار میکنم. اینجا این حس، انسان مخلوق را به اراده خالق پیوند میزند و این به روح انسان معنا و جلا میدهد. به همین خاطر در دعای افطار هم میگوییم: اللّهمّ لک صمْنا و علی رزْقک أفْطرْنا... یک روز چیزی نخوردم به خاطر خدا و حالا افطار میکنم سر سفره خدا و با رزق خدا ... این حس به خودی خود، فرح ساز است. چرا؟ چون معناگرایی را به زندگی فرد تزریق میکند و پوچی و روزمرگی را می‌زداید.
البته در فرح سازی دو بعدی روزه برای روزه‌دار، میتوانیم هر دو جنبه مادی و فرامادی که گفتیم را با هم در نظر بگیریم. آن وقت شما به هنگام افطار یک ترکیب منحصر به فرد و بی‌نظیری از شادی دارید که نه فقط مادی است نه فقط معنوی است بلکه ترکیبی از ماده و معنا است و تا کسی روزه داری را تجربه نکند، لذت شیرین آن لحظه افطار را نمی‌چشد.
بسم الله الرحمن الرحیم
❇️رمضان‌شناسی فرهنگی
✅جلسه ۱
اگر معصومان به ما آموختند که شناخت و معرفت به امام زمان و ولی الله لازم است، پس قطعا معرفت به شهر الله و ماه خدا هم لازم است.
خب همه ماهها ماه خدا هستند، اما چرا یک ماه رو ماه خدا نامیدند؟
بسیاری از شبهاتی که در مورد رمضان و احکام و آداب رمضان، در فضای مجازی یا رسانه‌ای مطرح میشود، ناشی از ناقص دیدن یا معیوب دیدن این ماه عمیق چند بعدی است. ناشی از عدم جامع‌نگری به این ماه است.
رمضان، ماه صرفا روزه‌داری نیست. رمضان، یک بسته فرهنگی دقیق و عمیق است؛ به معنای واقعی کلمه.
چرا؟ چون رمضان آموزه‌هایی ارائه میکند که تمام لایه‌های فرهنگ جامعه را پوشش میدهد!
چون رمضان در نظام معرفت دینی، معارفی را تعریف میکند که بینش‌ساز و نگرش‌ساز و اندیشه‌ساز است و ذهنیت می‌سازد.
چون رمضان ارزشها و تعلقات و تمایلاتی را در نظام ارزشی جامعه جانمایی میکند که گرایش‌ساز است.
چون رمضان هنجارها و کنش‌هایی را در سبک زندگی مومنانه، چه الزامی چه ترجیحی ارائه میدهد که منش‌ساز است.
رمضان، یک بسته فرهنگی است؛ چون فرهنگ‌سازی میکند.
و در این رزمایش فرهنگی یک ماهه، روزه فقط بخش کوچکی از پازل را پوشش میدهد!
و اگر شما ماه رمضان را ماه روزه و گرسنگی و تشنگی دیدید، قطعا نمیتوانید معرفت درستی به ماهی که در بیان اهل‌بیت، «شهر الله الاکبر» نام گرفته، پیدا کنید...
پس ما نیازمند رمضان شناسی فرهنگی هستیم تا بدانیم که رمضان، نرم افزار به روزرسانی حیات انفرادی و اجتماعی ماست؛ آن هم نه نسبت به یک ماه بلکه نسبت به تمام سال!
و این ساز و کار فرهنگی، بر پایه و بنیان مکتب قرآن و اهل‌بیت یعنی مکتب جامعه ساز اسلام، شکل گرفته.
حالا ما باید یکی یکی عناصر متنوع این بسته چند لایه‌ی فرهنگی رو تبیین و تحلیل کنیم تا همان طور که امام شناس هستیم، رمضان‌شناس هم بشویم و آنوقت بتوانیم بیشترین بهره‌وری و برخورداری را از میهمانی خدا داشته باشیم.
پس اگر علما و عرفا گفتند زمان منزلی از منازل و مراحل سلوک هست، این زمان خاص یک ماهه، بستر سلوک فردی و اجتماعی ماست که بتوانیم فرهنگ عمومی جامعه را ارتقا بدهیم و در بستر این ماه، آسیبهای فرهنگی جامعه را کاهش بدهیم ان شاء الله.