همايش بررسي جايگاه علم و فناوري ايران در دنيا

همايش بررسي جايگاه کمي و کيفي علم و فناوري ايران در سطوح بين المللي در سال 2019

307310.mp3 همايش بررسي جايگاه علم و فناوري ايران در دنيا

به گزارش روابط عمومي نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري دانشگاه علوم پزکي ايران، همايش بررسي جايگاه کمي و کيفي علم و فناوري ايران در سطح بين المللي با حضور دکتر جواد دهقاني رييس مرکز منطقه اي اطلاع رساني علوم و فناوري و سرپرست پايگاه استنادي علوم جهان اسلام، دکتر کوهپايه زاده رييس دانشگاه، حجت الاسلام دکتر عيسوي مسئول نهاد رهبري دانشگاه، جمعي از معاونين، مديران و اعضاي هئيت علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران 25 آذر ماه در سالن کتابخانه مرکزي دانشگاه برگزار شد.
علم و پژوهش بعنوان اولين سرفصل از توصيه ها در بيانيه گام دوم انقلاب مورد تأکيد و توجه قرار گرفته است. ذهنيت هاي گوناگون از رشد و توليد علم در ايران و لزوم آگاهي مستدل دانشگاهيان و علاقمندان از جايگاه کمي و کيفي اين موضوع و نيز گزارشات مغرضانه برخي مراکز مانند "پروژه 2040 دانشگاه استنفورد" در اين زمينه، دفتر هم انديشي استادان و نخبگان دانشگاه علوم پزشکي ايران را بر آن داشت که اقدام به برگزاري همايش بررسي جايگاه کمي و کيفي علم و فناوري ايران در سطوح بين المللي نمايد.
در اين همايش رييس مرکز منطقه اي اطلاع رساني علوم و فناوري کشور، طي گزارشي جايگاه کيفيت علمي ايران در دنيا، جهان اسلام و منطقه در سال 2019 را به شرح زير بيان کردند:

يکي از شاخص‌هاي کيفي در توليد علم در دنيا بررسي مدارک و مقالات انتشار يافته در سطح بين المللي در تقسيم بندي مقالات پراستناد (Highly cited papers) و مقالات داغ (Hot papers) و نيز مقالات برتر (Top papers) مي‌باشد. مقالات برتر (و يا يک درصد برتر) سهم مهمي از علم روز بوده که جهت توسعه علمي در سطح بين‌المللي را نشان مي‌دهد و در واقع به دو دسته مقالات پراستناد و مقالات داغ تقسيم مي‌شود. طلايه داران علم مؤسسه کلاريويت آناليتيکس (ESI) معتبرترين مجلات بين‌المللي را به 22 رشته موضوعي تقسيم نموده و بر حسب تعداد استنادهاي دريافت شده، مقالات پراستناد را معرفي مي‌کنند. اين شامل يک درصد از مقالات دنيا در طول ده سال گذشته مي‌گردد، اما مقالات داغ، مقالات تنها يک دهم درصد از مقالات برتر در دو سال اخير را تشکيل مي‌دهند. بايد در نظر داشت که انتشار اين دسته از مقالات ساده نيست و هر مقاله برخي مواقع بيش از يکسال زمان مي‌برد. آمار موجود در طلايه‌داران علم مؤسسه کلاريويت آناليتيکس (ESI) حاکي از آن است که پژوهشگران کشور در چند سال اخير با توجه و تأکيد بر کيفيت توانسته‌اند سهم کشور از مقالات يک درصد برتر دنيا را به موازات رشد توليد علم کشور افزايش دهند.

سرپرست پايگاه استنادي علوم جهان اسلام ادامه داد: داده‌ها و آمارهاي موجود در مورد مقالات برتر ايراني به ويژه آن‌چه که در پايگاه بين‌المللي مؤسسه کلاريويت آناليتيکس (Clarivate Analytics) آمده، همچون مقالات پراستناد، مقالات داغ و پژوهشگران برتر حکايت از رشد روز افزون کيفيت مقالات و انتشارات ايراني در سال‌هاي اخير دارد. طبق داده‌هاي اين پايگاه در حال حاضر در مجموع تعداد 2261 مقاله‌ي برتر (Top papers) و 90 مقاله‌ي داغ توسط پژوهشگران ايراني منتشر شده که اين تعداد 66/2 درصد کل مقالات داغ دنيا بوده است.
وي گفت به طور خاص مقايسه کمي از ميزان مدارک انتشار يافته، مقالات داغ و مقالات پراستناد در سال 2019 به ترتيب در دنيا، منطقه خاورميانه (17 کشور)، کشورهاي اسلامي(57 کشور) و ايران نشان داده شده است. اين اطلاعات در تاريخ 23 آذر 98 از پايگاه بين‌المللي کلاريويت آناليتيکس و محصولات آن استخراج شده است:

جدول 1: جايگاه ايران از نظر تعداد مدارک انتشار يافته در جهان، منطقه و کشورهاي اسلامي در سال 2019

کشور/منطقه	تعداد مدارک	مقالات داغ	مقالات پراستناد
توليد علم جهان	2655359	1177	12136
توليد علم منطقه خاورميانه (17 کشور)	180289	130	1090
توليد علم کشورهاي اسلامي (57 کشور)	242253	123	1198
توليد علم ايران	53718	42	376

دکتر جواد دهقاني در تشريح جايگاه ايران از نظر تعداد مدارک انتشار يافته در جهان، منطقه و کشورهاي اسلامي در سال 2019 گفت: ميزان مدارک علمي انتشار يافته و ثبت شده در اين پايگاه به ترتيب در دنيا، منطقه خاورميانه، کشورهاي اسلامي و ايران به ترتيب برابر با 2655359 ، 180289، 242253 و 53718 مدرک علمي بوده است. همچنين تعداد مقالات داغ و پراستناد در ستون‌هاي سوم و چهارم جدول نشان داده شده است. همان‌طورکه مشاهده مي‌شود تعداد مقالات علمي پراستناد دنيا، منطقه خاورميانه، جهان اسلام و ايران در سال 2019 به ترتيب برابر با 12136، 1090، 1198 و 376 مدرک بوده و نيز تعداد مقالات داغ دنيا، منطقه خاورميانه، جهان اسلام و ايران به ترتيب برابر با 1177، 130، 123 و42 مدرک بوده است. با توجه به اين آمار، رتبه و سهم ايران از نظر تعداد انتشار مدارک، مقالات داغ و مقالات پراستناد در جهان، منطقه و جهان اسلام در جدول 2 نشان داده شده است:
در ادامه از جدول 2 ملاحظه مي‌شود که بر اساس تعداد مدارک ثبت شده در سال 2019 ايران با سهم 02/2 درصد در دنيا رتبه 16، با سهم17/22 درصد در جهان اسلام رتبه اول و نيز با سهم 79/29 درصد کل علم در منطقه خاورميانه رتبه اول را دارد ( شکل 1). به‌عبارت ديگر حدود 30 درصد از حجم مدارک علمي انتشار يافته در خاورميانه در سال 2019 توسط پژوهشگران جمهوري اسلامي ايران توليد شده است.

جدول 2: جايگاه و سهم ايران از نظرتعداد انتشار مدارک، مقالات داغ و مقالات پراستناد
در جهان، منطقه و جهان اسلام ( 2019)

	دنيا	جهان اسلام (57 کشور)	خاورميانه (17 کشور)
رتبه ايران (توليد علم)	16	1	1
رتبه ايران (مقالات داغ)	17	1	1
رتبه ايران (مقالات پراستناد)	17	1	1
سهم ايران از توليد علم (درصد)	02/2	17/22	79/29
سهم ايران از مقالات داغ (درصد)	56/3	14/34	3/32
سهم ايران از مقالات پراستناد (درصد)	09/3	38/31	49/34

اين در حالي است که از منظر کيفي در دو شاخص مقالات داغ و نيز مقالات پراستناد وضعيت ايران نيز مناسب‌تر است. به طوري که 56/3 درصد مقالات داغ دنيا و نيز 14/34 درصد مقالات داغ جهان اسلام و 3/32 درصد مقالات داغ منطقه خاورميانه توسط پژوهشگران ايراني توليد مي‌شود (شکل 2). همچنين سهم ايران در توليد مقالات پراستناد در دنيا 09/3 درصد، جهان اسلام 38/31 درصد و منطقه خاورميانه 49/34 درصد است. اين امر نشان مي‌دهد که پژوهشگران جمهوري اسلامي ايران به‌خصوص در چند سال اخير توجه ويژه‌اي به کيفيت مقالات و نتايج پژوهشي خود دارند.

شکل 2 : مقايسه سهم مقالات داغ ثبت شده ايران با کشورهاي اسلامي و کشورهاي منطقه خاورميانه در سال 2019

از نظر ميزان انتشار مقالات و مدارک علمي دانشمندان ايراني در مجلات با کيفيت چارک اول (Q1)، بررسي داده‌هاي پايگاه InCite نشان مي‌دهد در طي دوره 5 ساله 2018-2014، هر ساله تعداد مقالات و نيز تعداد مقالاتي که در نشريات Q1 به چاپ رسيده است رشدي صعودي داشته است به گونهاي که نرخ رشد مقالات Q1 در اين بازه زماني 5 ساله برابر 81 درصد مي‌باشد.

ايران در سال 2014 با 7438 مدرک، داراي رتبه سي و دوم بوده است اما در سال 2018 با 13431 مقاله منتشر شده در مجلات Q1 به جايگاه بيست و پنجم دنيا ارتقاء يافته است. همچنين آمار مربوط به دوره پنج ساله اخير (2014-2018)، نشان مي‌دهد که پژوهشگران ايراني با منتشر نمودن 36683 مقاله در مجلات Q1 به جايگاه 29 دنيا و در ميان کشورهاي اسلامي در جايگاه دوم قرار گرفته‌اند. به‌علاوه شاخص ديگري که مي‌تواند مدنظر قرار گيرد تعداد مدارک منتشر شده ايراني در مجلات داراي ضريب تاثير(JIF) بين‌المللي است. در اين راستا پژوهشگران ايراني با انتشار 134200 مدرک در پنج سال اخير (2018-2014) رتبه نوزدهم در جهان و دوم در بين کشورهاي اسلامي کسب کرده‌اند.
دکتر دهقاني با ذکر اهميت دانشگاه هاي علوم پزشکي در توليد علم به زبان فارسي گفت بيش از 70 درصد فعاليت هاي علمي که به زبان فارسي در پايگاه هاي بين المللي منتشر شده است مربوط به اين حوزه بوده است.و بيش از نيمي از نشرياتي که به دو زبان فارسي و انگليسي منتشر ميشود نيز مربوط به بخش علوم پزشکي است.
در ادامه اين همايش برخي از اساتيد شرکت کننده به بيان ديدگاه ها و نظرات خود درباره موضوع بحث پرداختند و براي بهبود و ارتقاء کيفي علم و فناوري پيشنهادات خود را ارائه نمودند.